چکیده:
شعر آیینی فارسی در مسیر طولانی خود، شاعران توانایی را به خود دیده است. یکی از آنان حسن کاشی، از شاعران شیعه قرن هفتم و هشتم هجری است. وی به غیر از مدح و منقبت خاندان رسول اکرم (ص)، بویژه امیر مومنان، حضرت علی(ع) شعری نسروده؛ از این رو، وی را شاعر امیرالمومنین می نامیم. اشعار وی از منظر محتوا و مضامین، ترکیبات زبانی و سهولت بیان، دارای اهمیّت ویژه ای است. با توجّه به غلبه شاعران اهل تسنّن در قرن هفتم و هشتم، و نیز نقش حسن کاشی در گسترش تشیّع در ایران، بررسی اشعار وی شایسته و بایسته می نماید. هدف این مقاله بررسی شیوه شاعری و مضامین شیعی در اشعار حسن کاشی است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که با وجود تنگناها و سخت گیری ها، شعر شیعی در قرون هفتم و هشتم، مانند قرن چهارم، پنجم و ششم، پویا بوده و حسن کاشی با بهره گیری از اندیشه شیعی، در وصف حضرت علی(ع) و پرداختن به مضامین شیعی در حیطه مضمون سازی، صور خیال و حیطه زبانی، شاعری توانا بوده و اشعارش منحصر به فرد است.
خلاصه ماشینی:
نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که با وجود تنگناها و سخت گیریها، شعر شـیعی در قرون هفتم و هشتم ، مانند قرن چهارم، پنجم و ششم ، پویا بوده و حسن کاشی با بهـرهگیـری از اندیشـۀ شیعی، در وصف حضرت علی (ع) و پرداختن به مضامین شیعی در حیطۀ مضمون سـازی، صـور خیـال و حیطۀ زبانی، شاعری توانا بوده و اشعارش منحصر به فرد است .
تا آن جا که میگوید: اگـر نــه مهـر نبـی بــودی و ولای علـی مـرا خـلاص کـه دادی از آن بـلای شـرور چنـان کـه پیشـۀ پیشـینیان شــد، انـدر داد نـدای آیـت « توبـوا الـی الله » از لـب حـور چه گفت ؟گفت :به مدح علی گـرای کـه نیسـت فزون از ایـن بـه دو عـالم سـعادتی موفـور (دیوان ، : ٩٨) حسن کاشی در ادب فارسی ، شاعری درجۀ اول محسوب نمی شود، اما از این حیث کـه بـه جای شاهان و قدرتمندان ، مردم را مخاطب خود دانسته و شعر محکم و متین خویش را با غیرت و حمیت شیعی ، در روزگاری خطیر یک سره صرف اعتلای کلمۀ حق و دفاع از امامت و ولایـت امیر مؤمنان و فرزندان معصوم وی کرده، در تاریخ شعر و ادب آیینی ما قدر و منزلتی شایسـته دارد.
مضامین شیعی در اشعار حسن کاشی با توجه به این که این شاعر تمام هنر شعری خویش را در خدمت مذهب شیعه و مولا علـی (ع ) قرار داده، مهم ترین ویژگی شعر او نیز همین مضامین هستند.