چکیده:
فقه شیعه از رهگذر اجتهاد پیوسته در حال تحول و نوآوری است و توانسته است مسائل مستحدثه سیاسی را با توجه به نیازهای جامعه در بافت های فرهنگی گوناگون پاسخ دهد. از سویی با پیروزی انقلاب اسلامی وحاکمیت فقه و فقیهان بر حوزه ی مدیریت جامعه بسیاری از پرسش های مستحدثه جامعه اسلامی به دستگاه فقه عرضه شده و توقع صدور حکم دارند که رویکردهای فقهی با توجه به مبانی فکری واجتهادی خود در صدد پاسخ به آن بر آمدند. دراین بین رویکرد فقه حکومتی، معتقد به توانمندی فقه اسلامی در اداره ی جامعه است و تنها راه تحقق شریعت در حوزهی فردی و اجتماعی را تأسیس حکومت اسلامی می داند. این رویکرد در صدد است صورت بندی جدیدی از مناسبات فرد و دولت ارائه نماید. مقاله پیشرو آهنگ آن داردکه ویژگی ها، ابعاد و سویه های اجتهادی (روش شناسی) فقه حکومتی را در در جمهوری اسلامی و با تأکید بر اندیشه فقهی-سیاسی امام خمینی(ره) بررسی و تحلیل نماید و بر این فرض استوار است که فهم اجتهادی فقیهان معاصر به ویژه امام خمینی(ره) از شریعت و منابع فقهی، موجب گذار از فقه فردی به فقه حکومتی گردیده است از این رو علاوه بر اشتراکات فراوان با رویکردهای غیرحکومتی به فقه ویژگی های اجتهادی دیگری در آثار و اجتهادات ایشان وجود دارد که موجب تمایز با سایر رویکردهای فقهی می گردد.
خلاصه ماشینی:
مقالـه پـیش رو آهنـگ آن داردکـه ویژگیها، ابعاد و سویه های اجتهادی (روش شناسی) فقه حکومتی را در در جمهوری اسـلامی و بـا تأکیـد بـر اندیشه فقهی-سیاسی امام خمینی(ره ) بررسی و تحلیل نماید و بر این فرض استوار است کـه فهـم اجتهـادی فقیهان معاصر به ویژه امام خمینی(ره ) از شریعت و منابع فقهی، موجب گذار از فقه فردی بـه فقـه حکـومتی گردیده است از این رو علاوه بر اشتراکات فراوان با رویکردهای غیرحکومتی به فقـه ویژگـیهـای اجتهـادی دیگری در آثار و اجتهادات ایشان وجود دارد که موجب تمایز با سایر رویکردهای فقهی میگردد.
بدین ترتیـب از انجـا که رویکرد حکومتی به فقه ، رویکردی جدید است و میتواند به مثابـه چهـارچوب حکمرانـی در ایـران بـه حساب آید، با این وجود هنوز ماهیت و به ویژه ابعاد روشی آن منقح نشده ودراین حوزه مکتوبات و مقالات چندانی وجود ندارد از این رو هرچند این نوشته درصدد بررسی تمام نوآوریهای امام خمینی(ره ) در مباحث فقهی نیست بلکه تنها به تبیین ویژگیهای روشی فقه حکومتی میپردازد که بـه نحـوی خـود را در اداره جامعه مؤثر است و میتواند جمهوری اسلامی را از بن بست ها در ایـن قلمـرو رهـا سـازد.
بـر ایـن اسـاس نوآوری مقاله نخست درارائه تعاریف و ماهیت فقه حکومتی و نیز ارائه ابعاد روش شناسـانه فقـه حکـومتی باتوجه به اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی(ره ) است که از این زاویه کمتر بحث شده اسـت .
بـدین سـان مقاله پیش رو براین فرضیه تکیه میکند که فهم اجتهـادی فقهـای معاصـر بـه ویـژه امـام خمینـی(ره ) از شریعت و منابع فقهی موجب گذار از فقه فردی به فقه حکومتی گردیده است و علاوه بر اشتراکات فراوان با سایر رویکردهای فقهی، ویژگیهای اجتهادی دیگری در آثار و اجتهادات آنان وجـود دارد کـه موجـب تمایز با سایر رویکردها میگردد.