چکیده:
از مهم ترین عرصه های مورد توجه در حوزه علوم و فنون قرائات از صدر اسلام تا کنون، عرصه دانش تجوید است. تالیفات بسیار زیادی از قرن چهارم به بعد از سوی دانشمندان اسلامی در این عرصه ارائه شده است. این تالیفات بر اساس ملاک های مختلف به اقسامی مانند اختصاصی مانند «نهایه القول المفید فی علم تجوید القرآن» نوشته مکی جریسی و غیر اختصاصی تقسیم می گردد. منابع غیر اختصاصی را می توان در پنج دانش لغت و زبان شناسی، نحو، صرف، علوم قرآنی، قرائات و علم الاصوات تقسیم نمود. منابع تحلیلی مانند «التمهید ابن جزری» و توصیفی (کاربردی و آموزشی) مانند «علم التجوید غوثانی»، منابع منظوم، تطبیقی و غیر تطبیقی، کتب شرح، کتب مصطلحات تجویدی و کتب امامیه از دیگر اقسام منابع دانش تجوید به حساب می آید. تالیف کتب بر اساس سطح مخاطبان با معیارهای سن و سطح یادگیری، بررسی دیدگاه اهل بیتb در عرصه دانش تجوید، تاثیر دانش تجوید در دانش های لغت، زبان شناسی و بلاغت، سبک شناسی کتب تجویدی بر اساس مولفان ، تالیف کتاب جامع اصطلاحات تجویدی همراه با تحلیل آن و بررسی آثار شیعه در زمینه تجوید از گذشته تاکنون، از زمینه های مورد نیاز جهت فعالیت در حوزه دانش تجوید می باشد. این نوشتار بر آن است تا با بررسی کتب مرتبط با دانش تجوید اعم از کتب شیعه و اهل سنت و در قالب اقسام فوق، به گونه شناسی آنها پرداخته و زمینه های فعالیت در این حیطه را ارائه نماید.
خلاصه ماشینی:
نام این کتاب «الرعايه فی تجويد القرائة» است که توسط احمد حسن فرحات تحقیق شده و توسط دار عمار اردن به چاپ رسیده است (شهیدیپور، خاستگاه اصطلاحات تجوید و فهرست منابع، 1392: 235).
2ـ1ـ تقسیمبندی اول: کتب اختصاصی و غیراختصاصی مراد از کتب اختصاصی تجویدی، کتبی است که در آنها با محوریت دانش تجوید به تاریخ تجوید، ضرورت رعایت تجوید، منابع مهم تجویدی، ارائه مباحث روخوانی و روانخوانی، مخارج و صفات حروف و احکام آن پرداخته شده است و موضوعات دیگری که مرتبط با علوم دیگر میباشد، در آن بحث نشده یا به صورت مختصر و حاشیهای مطرح شده است.
ق) نیز از دیگر کتب متقدم نحوی است که نویسنده در ابتدای کتاب، به بحث از حروف عربی، مخارج و صفات آنها به صورت جداگانه پرداخته است (ابن جنی، سر صناعه الاعراب، بیتا: 1/ 55).
مباحث سه فصل آخر کتاب نیز توصيف اصوات از ديدگاه متقدمين و شامل توصيف جايگاه توليد اصوات عربى (مخارج حروف)، كيفيت اصوات عربى از ديدگاه علماى تجويد، صفات متضاد و صفات غير متضاد، اصوات زبان عربى از ديدگاه آواشناسى و بررسى تطبيقى اصوات عربى همراه با توصيف همزه، هاء، عين، حاء، غين، خاء و برخی از حروف عربی است (ستوده نیا، بررسی تطبیقی میان تجوید و آواشناسی، 1378: 67ـ151).
ارائه کتابی جامع در زمینه علم تجوید، بینیاز شدن اساتید دانش تجوید از مطالعه دیگر کتب از انگیزههای ترجمه این کتاب بیان شده است (علامی/ سفیدرو، در آمدی بر علم تجوید، 1376: 11).
از کتبی که در ضمن آنها به اصطلاحات دانش تجوید نیز اشاره شده است، میتوان به این کتب اشاره نمود: 1ـ «معجم مصطلحات علم القرائات القرآنیه» نوشته دکتر عبد العلی مسئول.