چکیده:
نحوۀ مواجهه با جرائم مشهود و پیامدهای حقوقی آن یکی از معضلات پیشروی دستگاه پلیس بهعنوان ضابط قضایی است. بیتردید در صحنة جرم همیشه تشخیص مصادیق جرم مشهود خیلی آسان نیست و دشوارتر، نحوه و نوع واکنش متناسب نسبت به اینگونه جرائم در مواقعی است که جرم درحقیقت مشهود نیست اما قانونگذار آن را در شرایطی مشهود بهشمار میآورد. گرچه تشخیص این شرایط ظاهرا برعهدة پلیس است، اما چنانچه پلیس در تشخیص جرم مشهود و نحوۀ واکنش نسبت به آن مرتکب خطا شود، چالشهای حقوقی نمایان میشود. از سوی دیگر، وفق تبصره1 ماده 45 آیین دادرسیکیفری، در جرائم مشهودی که دارای شرایط ویژه باشند، قانونگذار به شهروندان عادی این اختیار را اعطا نموده که بهنوعی نقش ضابط قضایی را ایفا نمایند، ازاینرو نارسایی فوق به خطای شهروندان در مواجهه با جرائم مشهود و همچنین قلمرو اقدامات آنها نیز سرایت میکند. در این نوشتار به تبیین قواعد مربوطه از حیث معنا و مفهوم جرائم مشهود و اقداماتی که چه از جانب پلیس و چه از سوی شهروندان در این زمینه باید انجام شود و قلمرو مجاز دخالت آنها، پرداختهایم.
How to deal with evident crimes and their legal consequences is one of the problems which facing the judicial officers. Undoubtedly in the crime scene، the evident crime is not always easy to identify, and the appropriate response is more difficult, when the legislature considers it as evident crime while these offenses are not really evident. Although diagnosis these conditions apparently is the responsibility of the police but if the police make a false recognition and accordingly respond to an evident crime, the legal challenges arise. On the other hand, according to note 1 of article 45 of the code of criminal procedure, in evident crimes that have special conditions, the legislature is given authority to ordinary citizens that play the role of judicial officer in some way. Hence, the above challenges are transferred to the mistakes of citizens in the face of evident crimes as well as the scope of their actions. In this article, we have explained the relevant rules in terms of the meaning and concept of evident crimes and the actions that must be taken by both the police and the citizens in this regard, and the authorized territory of their intervention
خلاصه ماشینی:
٣. جرائم مشهود جرائم را از حیث نحوۀ شروع به تعقیب آن ها میتوان به جرائم مشهود و غیرمشهود تقسیم بندی کرد، البته قانون گذار به روشنی جرمِ مشهود را تعریف نکرده و صرفاً به بیان مصـادیق آن در مـاده ٤٥ آیـین دادرسی کیفری بسنده نموده است ، لیکن مستفاد از قانون میتوان جـرم مشـهود را ایـن گونـه تعریـف نمود«جرم مشهود جرمی است که درحال ارتکاب یا بلافاصله پس از وقوع ، مشاهده و کشف شـود و یـا لااقل آثار، آلات و دلایل جرم قابل رویت باشد» بااین وصف جرم مشهود واقعی تنها بـا رویـت ضـابطین یا سایر شهروندان محقق میشود و سایر مصادیق آن حکمی هسـتند(جعفری لنگـرودی،١٣٨٨: ١٩٤) در حقوق فرانسه ، جرم زمانی مشهود تلقی میشود که در حال انجام شدن باشد یا مدت بسیار کمی از وقوع آن گذشته باشد یا هنگامی که مردم در تعقیب شخص مظنون باشـند و یـا زمـانی کـه اسـباب و دلایل جرم در تصرف مظنون یافت شود و یا نشـانه هـا و امـاراتی دال بـر اینکـه وی در ارتکـاب جـرم دخالت داشته موجود باشد(حال اگر ارزش نشانه ها پابرجا باشد، حتی اگر ٣٦ سـاعت از زمـان جنایـت گذشته باشد، آن جنایت مشهود محسوب میشود و دستگیری مظنون بدون قرارِ بازداشت مجاز است ) گاهی نیز جرمی داخل منزل اتفاق مـیافتـد و سـاکنین آن ورود و بررسـی صـحنه جـرم را از پلـیس درخواست میکنند، این وضعیت نیز جرم مشهود محسوب میشود (لارگیه ، ١٣٧٨: ٦٦) در حقوق کیفری آلمان به جای جرائم مشهود از حق توقیف موقت نام برده شده و در بند اول مـاده ١٢٧ آیین دادرسی کیفری مقرر گردیده که هرکس میتواند حـق توقیـف موقـت یـا دسـتگیری را در مورد فردی که با دستانی جرم آلود گرفته شده یا تحت تعقیب بـوده و احتمـالاً از دسـت عـدالت فـرار خواهد کرد و یا هویت او فورًا قابل تشخیص نیست اجرا کند و ....