چکیده:
این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا نماز و عبادت براساس مبانی نظریه شناختی-اجتماعی قابل آموزش است یا نه. این مقاله تبیین کنندهء علل نمازپذیری یا نمازگریزی کودکان براساس نظریه یادگیری اجتماعی(شناختی-اجتماعی)است.براساس این دیدگاه مهمترین روش شکل‌گیری رفتار در کودکان براساس نظریهء یادگیری اجتماعی روش مشاهده و الگوگیری است.کودکان با مشاهده الگو(والدین،مربیان،دوستان،همسالان،الگوهای تلویزیونی و سینمایی و...)یاد می‌گیرند نماز را برپا دارند و به آن اهمیت دهند و با برعکس به آن توجه نداشته باشند.کودکان به دلیل حضور دائمی و همیشگی از دوران اولیه کودکی،رفتار والدین را مشاهده می‌کنند و آن را الگوی خود قرار می‌دهند.آنان تدریجا با مشاهده سایر الگوها به رفتار دیگران توجه و از آن تقلید می‌کنند.مراحل یادگیری مشاهده‌ای(الگو گیری)،توجه،نگهداری،بازآفرینی وانگیزشی است.این مقاله که بر مبنای رویکرد یادگیری اجتماعی رفار برپا داشتن نماز را موردتوجه قرار داده،منطبق با ادبیات کهن ایرانی و آیات قرآن و احادیث ائمه است. نتیجهء این پژوهش تعمیم و کاربرد دیدگاه یادگیری شناختی(که یکی از نظریه‌های روانشناسی یادگیری است)رایج در حوزه موضوعات دینی است.تبیین‌های نظری مفاهیم دینی،که براساس اصطلاحات رایج روانشناسی است،نخستین گام در جهت تجربی کردن مفاهیم دینی و نهایتا استفاده از روش‌شناسی تجربی در تبیین چرایی و چگونگی این مفاهیم است.
خلاصه ماشینی:
"علاوه بر تقویت جانشینی در یادگیری مشاهده‌ای،تبیه جانشینی هم مؤثر است؛ مثال،دانش‌آموزی که بین نماز جماعت لودگی می‌کند و رفتار نادرست نشان می‌دهد اگر به آرامی اما قاطعانه مؤاخذه قرار گیرد،دانش‌آموزان دیگر نیز سعی می‌کنند اشتباه او را تکرار نکنند.
کودکان براساس احساس وابستگی که به والدین و مربیان خوددارند،ضمن توجه به سخنان آنان خواهند کوشید خود را با آن تطابق دهند و حرکات و سکنات خود را به گونه‌ای قرار دهند که رضای آنان را فراهم کند و این خود راه مناسبی برای القائات اخلاقی و دینی است(قائمی،0731).
کودکان از راه مشاهده الگوها(بویژه الگوهای همجنس)که برای فرد جاذبه دارد و به قول روانشناسان یادگیری اجتماعی،توزیع‌کننده تقویت هستند به مسائل نماز توجه می‌کنند.
این پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهمترین ویژگیهای اقامه نماز کودکان تقلید از افراد محبوب مثل معلم،والدین و دوستان خوب است.
پژوهشهای ذکر شده در مورد تأثیر تربیت خانوادگی(نقش معلم و مدرسه و نقش دوستان،بیان‌کننده تأثیر متغیرهای شناختی و رفتاری(محرکات پیشایندی در شرطی سازی کلاسیک و محرکات پسایندی در شرطی‌سازی عاملی)و نیز نقش الگویی خانواده(در دیدگاه یادگیری اجتماعی)در نمازپذیری و یا نمازگریزی کودکان است.
عمل والدین بیشتر کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد تا حرفهای آنها و به قول مولوی: گفت صحبتهای خود کوته کنید پند را در جان و در دل ره کنید می‌رود از سینه‌ها در سینه‌ها از ره پنهان صلاح و کینه‌ها مهارتهای اجتماعی مثل تقویت رفتارهای دیگران و توانایی در برقراری تعامل مؤثر با دیگران در توجه و پذیرش اجتماعی نقش مهمی دارد(بی‌ریا و همکاران، 5731)."
(پژوهیار, 
, 
, 
)
