دیوان امیر معزی و لزوم تجدید تصحیح مقاله

دیوان امیر معزی را برای بار اول استاد عباس اقبال آشتیانی در سال‌ 8131 شمسی از طرف کتابفروشی اسلامیه در تهران تصحیح و به حلیهء طبع‌ آراست و بار دیگر ناصر هیری در سال 2631 از سوی نشر مرزبان این اثر را تصحیح و به چاپ رسانده.البته چاپ ناصر هیری بسیار مغلوط و نامستند و غیرعلمی است؛چرا که مصحح هیچ اشاره‌ای نکرده است که چه نسخه‌ای‌ را از چه سالی در دست داشته و یا اینکه نسخهء اساس و نسخ بدل را از چه‌ نسخه‌ای برگزیده است.از قراین می‌توان استنباط کرد که نسخهء ایشان‌ بسیار شبیه به نسخهء استاد اقبال بوده و لیکن با غلطها و تصحیف‌های فراوان‌ تری چاپ گردیده و بسیار نابسامان و بازاری است.دیوان مصحح استاد اقبال نیز همچنان که مصحح در مقدمه بدان اشاره کرده،براساس نسخه‌ های متأخر و مغلوط صورت گرفته است.نگارنده با در دست داشتن دو نسخهء متقدم از دیوان این شاعر،بسیار از اغلاط،تصحیف‌ها،افتادگی‌ها و ابهام‌ها این دیوان را با مطابقت این دو نسخه برطرف ساخته که برخی از این موارد در این مقاله ذکر گردیده است.

چون بشد بیما نرگس گشت خاکستر گزین وز می تیمار در چشمش پدید آمد خمار چون بنفشه یافت از آشوب عمر او نشان‌ جامعه زد در نیل و پیش مرگ او شد سوگوار بیت 44901: گر من ابرام نمایم تو کنی اکرامم‌ کردم از بهر لقای تو در این شهر مقام در نسخهء مکتوب به سال 1401 در دست نگارنده،این بیت چنین ضبط گردیده است: به یقینم من و دانم که به هر مقصودی‌ گر من ابرام نمایم تو کنی اکرامم‌ گشتم از بهر لقای تو در این شهر مقیم‌ کردم از بهر قبول تو در این شهر مقام بیت 66361: در جهانداری تو را ایام بپسندد همی‌ مهتران را کهتری حکم تو فرماید همی مصراع دوم و سوم این بیت نیز از دیوان تصحیح استاد اقبال ساقط گردیده و اصل بیت چنین‌ است: در جهانداری تو را ایام بپسندد همی‌ در شهنشاهی تو را اقبال بستاید همی‌ کهتران را مهتری رسم تو آموزد همی‌ مهتران را کهتری حکم تو فرماید همی ابیات فراوانی دیگری در متن دیوان وجود دارد که متأسفانه به علت عدم وجود نسخهء صحیح و متقدم در دست مصحح،به صورت یک بیت درآمده که ذکر همه آنها در این مقال مقدور ن می‌ باشد. صحیح بیت چنین است: افتخار خسروان باشد به دنیا و به دین‌ دین و دنیا را به سلطان جهان است افتخار بیت 9678: چرخ گردان شاد گرداند ز وصل یکدگر مصراع اول این بیت نیز به صورت نقطه‌چین در متن دیوان تصحیح استاد اقبال و تصحیح ناصر هیّری(مانند تمامی ابیات دیگر)ضبط شده است. بیت 2765: هر چند روزگار دگر گشت زانکه او جز خواجه کیست سید پیران روزگار مصراع اول به همین صورت نامفهوم در متن دیوان ضبط شده و استاد اقبال کنار آن نوشته‌اند «کذا»که برای ایشان محل تأمل بوده است.