چکیده:
زیستن انسان در جامعه،توأم با تأثیرپذیری از فرهنگ آن جامعه است.اجتماع از رهگذار تبلیغ و تبیین اعتقادات اساسی،ارزشها و رفتارهای پذیرفته شده،نمادهای فرهنگی خود را،در بین مردم رواج میدهد. از عناصر مهم فرهنگ ایرانی اسلامی هنر است.هنرمند اسلامی،هنرش را در خدمت حقیقت قرار داده و از این رهگذر تحت تأثیر آموزههای دین اسلام است. هنر در یک ارتباط دوسویه با فرهنگ،از آن تأثیر میپذیرد و بر آن اثر میگذارد.هنر ایرانی با تأثیر گرفتن از اسلام،جنبهای لاهوتی یافت؛و از طرف دیگر فرهنگ اسلامی با به خدمت گرفتن هنر اسلامی توانست از طریق نمادهای رایج در آن،مردمانی را که با هنر اسلامی مواجه میشدند؛پذیرندهی فرهنگ اسلامی سازد. در این مقاله تلاش شده،به این سه پرسش پاسخ داده شود: 1)فرهنگ ایرانی چیست؟ 2)هنر اسلامی در فرهنگ ایران چه جایگاهی دارد؟ 3)نقوش هنر اسلامی چگونه میتواند در خدمت گسترش فرهنگ قرار گیرد؟
خلاصه ماشینی:
عناصر هویت و فرهنگ ایرانی در آثار هنر اسلامی توفیق عنایت چکیده زیستن انسان در جامعه،توأم با تأثیرپذیری از فرهنگ آن جامعه است.
از عناصر مهم فرهنگ ایرانی اسلامی هنر است.
در این مقاله،نقوش هنر اسلامی در سه دستهی گیاهی،هندسی،کتیبه و خطنگاره بررسی شده،و در پایان هربخش، نمونههایی برای هریک از دستهها استفاده شده است.
15 نقوش گیاهی به کار برده شده،در شاخههای مختلف هنری پارچه(تصویر 1)،سرامیک(تصویر 2)،فرش (تصویر 3)و،فلز(تصاویر 4 و 5)و دیگر شاخههای هنر اسلامی بر این مدعا،گواهی است که نقوش گیاهی یکی از عناصر تزیین متداول و کاربردی در هنر اسلامی است، که به صورتی فراگیر مورد استفادهی هنرمندان قرار داشته است.
قالی از دیگر شاخههای هنر اسلامی است،در نمونه(تصویر 3)مربوط به مجموعه بارل از نگارخانه موزه هنر گلاسکو کاربرد نقش گیاهی دیده میشود.
نقوش گیاهی را،در قلمدانهایی از جنس فولاد(تصویر 5)که در تصویر پایین طلاکوب شده است،میبینیم که نشان از رواج استفادهی نقوش گیاهی در انواع هنر اسلامی است.
فلزکاری یکی دیگر از شاخههای هنر اسلامی است(تصویر 8).
36 استفاده از خط و کتیبه را به منظور تزیین اشیا در هنرهای این مقاله در موارد زیر بررسی کردهایم:فرش (تصویر 10 و 11)،کاشی(تصویر 12)،پارچه(تصویر 13)،فولاد(تصویر 14) فرش یکی از انواع هنرهای اسلامی است که استفاده از خط برای تزیین در آن،رواج دراد.
در واقع با گسترش هنر اسلامی،به رونق فرهنگ ایرانی اسلامی از نظرگاه نقش و تزیین دست یازیدهایم.
php,87/3/1,9:11 -(1) (2)-هنر ایران،بنیاد اندیشه اسلامی http://www.
(27)-مریم فراست،همنواختی کتیبه و نقوش هندسی در بناهای اصفهان عصر صفوی،دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، سال سوم:شماره پنجم،پاییز زمستان 1385،ص 28.