چکیده:
خلقت خداگونه انسان برای اولین بار در آموزه های تورات آمده است. بر طبق آنچه سفر پیدایش بیان می کند خداوند انسان را به صورت خود آفریده است؛ مسئله ای که در متون خاص مسیحیان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت در دیدگاه عهدین نسبت به این مسئله این است که میان خلقت آدمی بر صورت الهی و سروری و تسلط او بر سایر موجودات عالم رابطه مستقیمی وجود دارد. این آموزه در در متون اسلامی اعم از شیعه و سنی نیز آمده است به نحوی که احادیثی همچون «إن الله خلق آدم علی صورته» از فراوانی قابل توجهی در متون روایی برخوردارند. در اینجا مسئله اصلی این است که آیا این آموزه در متون اسلامی برگرفته از عهدین است. به عبارت دیگر، آیا این حدیث برساخته جاعلان است، و آن ها این حدیث را از متون یهودی ـ مسیحی گرفته و وارد متون حدیثی کرده اند؟ یا ریشه در حوزه وسیع تفکرات و تعالیم اسلامی دارد. این مقاله در آغاز، نگاهی به آنچه در متون یهودی و مسیحی در این باره آمده است، انداخته و سپس وضعیت سندی و دلالی این حدیث را از دیدگاه دانشمندان مسلمان مورد بررسی قرار داده است، و سپس با سیری در اندیشه عارفان مسلمان که این حدیث را در تبیین یکی از مهم ترین نظریات خود یعنی نظریه انسان کامل به کار گرفته اند، به این نتیجه رسیده است صرف اشتراک آموزه ای میان ادیان مختلف مقوم انگاره اقتباسی بودن آن آموزه نیست، و مسئله آفرینش انسان بر صورت الهی یکی از عمیق ترین آموزه هایی است که در ادیان ابراهیمی مطرح شده است بدون آنکه ادیان پسین از پیشین وام گیری داشته باشند.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله درصدد است با بررسی جامع این گزاره در سه ساحت دیدگاه‌های پیش از اسلام در ادیان یهود و مسیحیت،متون روایی و بازتاب آن در اندیشه‌های عرفانی به این سؤال پاسخ دهد که:آیا به راستی این روایت،روایتی اسرائیلی است که از متون تحریف شده یهودی مانند تورات وارد حوزۀ اسلامی شده است،و یا آموزه‌ای صحیح بین ادیانی است که می‌تواند یکی از محورهای مهم برای شناخت حقیقت انسان قرار گیرد؟ کاربرد مفهوم حدیث صورت در متون یهودی موضوع آفرینش انسان و نیز آدم به صورت خداوند در چند موضع از کتاب مقدس یهودیان(عهد عتیق)آمده است.
(ابن عربی، 1382 ش،ج 2،ص 124) پایان‌بخش این مقال را سخن شبستری،عارف نامی قرار می‌دهیم که با اشاره به حدیث صورت می‌گوید: تو بودی عکس معبود ملائک#از آن گشتی تو مسجود ملائک بود از هر تنی پیش تو جانی#وز او دربسته با تو ریسمانی از آن گشتند امرت را مسخر#که جان هریکی در توست مضمر تو مغز عالمی زان در میانی#بدان خود را که تو جان جهانی (لاهیجی،بی‌تا،بیت 266-271) لاهیجی در شرح این اشعار می‌گوید:چون ذات و صفات الاهی در آینه صورت انسانی منعکس گشته:ان الله تعالی خلق آدم علی صورته،عکس معبود ملائک به حکم جامعیت تو بودی،و چون صورت معبود خود در تو مشاهده نمودند،همگی سجدۀ تو کردند،و چون اصل انسان و حقیقت وی روح اعظم است،انسان شامل جمیع مجردات و مادیات است،و هرگاه که او مطیع امر حق شد،به حکم مرتبۀ خلافت که از حق دارد،همۀ اشیا محکوم و فرمانبردار او هستند."
(
, 
, 
)
