چکیده:
تاریخ رسمی اسلام، بر پایه گردش ماه استوار است که در اصطلاح تاریخ هجری قمری
نامیده می شود. رویدادهای تاریخی، برنامه های عبادی، قراردادهای حقوقی و... با این
تاریخ محاسبه می شود.
اما از دیرباز، تاریخ ایران زمین بر میزان گردش خورشید پایه گذاری شده است. و چون
گردش و چرخش کره زمین به دور خورشید از ثبات بیشتری برخوردار است امروزه استوارترین
تاریخ ها را بر پایه گردش خورشید (در واقع زمین) محاسبه می کنند.
از ره گذر پژوهش در تطبیق تاریخ هجری قمری بر تاریخ هجری شمسی و بالعکس، نکته های
زیبا، جالب و دل نشینی فراهم می آید که در خور اندیشه است.
نوشته حاضر، این هدف را تعقیب می کند که زاد روز حضرت اباعبدالله الحسین(علیه
السلام)و شهادت آن سرور را از دیدگاه محاسبات شمسی بکاود. تاریخ شهادت امام
حسین(علیه السلام)طبق ماه های شمسی، از دو راه قابل بررسی است: 1. از راه زیج، 2.
با روش ریاضی و بدون مراجعه به جدول زیج; یعنی از طریق محاسبه از آغاز مبدأ سال اول
هجری تا روز عاشورا. در نتیجه می توان چنین اظهارنظر کرد که روز عاشورای سال شصت و
یکم هجری، برابر با روز دوشنبه بیستم مهرماه سال پنجاه و نه شمسی (20/7/59) بوده
است.
خلاصه ماشینی:
"12 علامه شعرانی پس از ترجمه سخن حضرت زینب(علیها السلام) در پاورقی این چنین یادآور شده است: «در این حدیث، عاشورا صریحا دوشنبه است و هنگام ترجمه این کتاب [نفس المهموم ]مقاتل الطالبیین را ندیده بودم، وقت طبع اتفاقا بدان برخوردم و ملاحظه کردم شاهزاده اعتضاد السلطنه علیقلی میرزا در حاشیه کتاب بر ابوالفرج که گوید عاشورا جمعه بود، اعتراض کرده است که اول محرم سال 61 هجری در هیچ زیجی چهارشنبه نیست، و زیج ها در امثال این امور اختلاف ندارند، بلکه غره محرم سال شصتم چهارشنبه است [نه غره محرم سال شصت و یک].
و این بنده مترجم این کتاب [نفس المهموم] هم در زیج هندی دیدم اول محرم سال 61 روز یکشنبه است و عاشورا سه شنبه می شود و لیکن حساب زیجات بر حسب امر وسط است نه رؤیت حقیقی، چنان که در همان زیج صریحا مرقوم است، و شاید رؤیت یکی دو روز با حساب زیج که به امر وسط استخراج شده است فرق داشته باشد.
هم چنین اگر عدد یاد شده را (21272) بر سال ها و فصول شمسی تطبیق دهیم به امر وسط برابر می شود با بیست و یکم مهر ماه سال پنجاه و نه (21/7/59) شمسی، و اگر یک روز رؤیت را جلوتر بدانیم با (20/7/59) بیستم برابر می شود، در نتیجه می توان چنین اظهار نظر کرد که روز عاشورای سال شصت و یک هجری برابر است با روز دوشنبه بیستم مهر ماه پنجاه و نه (20/7/59) شمسی، و جمله حضرت زینب(علیها السلام) که فرمود: «بابی من عسکره یوم الاثنین نهبا; پدرم فدای آن کسی باد که روز دوشنبه سپاهش تاراج شد» می تواند شاهد خوبی بر این محاسبه باشد."
(پژوهیار, 
, 
, 
)
