گفت و گو: تشیع اعتدالی گفتگو و مصاحبه

"برای نمونه می‌گوید این‌که شما می‌بینید در یک روایتی داریم که می‌پرسد آیا برای حمام رفتن باید لنگ بست یا نه، این نشان می‌دهد که مربوط به دوره‌ای است که مسلمان‌ها به ایران رسیده‌اند، در ایران حمام‌های عمومی بود و اعراب اصلا این حمام‌ها را ندیده بودند، تازه این پرسش بر ایشان پیش آمد که حالا باید با لنگ به این حمام‌ها رفت یا نه؟ من تا به حال ندیده‌ام کسی تاریخ، و تاریخ حدیث را با این دید دنبال کرده باشد، البته الان در تحقیقات مستشرقان کم‌وبیش اینها باب شده است، مثل مقاله کلبرگ راجع به احکام ولدالزنا در فقه شیعه، شما فکر می‌کنید دارد بحث فقهی می‌کند؛ ولی در کل در پی نگرش تاریخی شیعه در یک عرصه خاص است. شما همین الان می‌توانید یک طرح عظیمی را شروع بکنید راجع به فقه شیعه و این‌که در هر دوره‌ای مسائل مهم آن چه مسائلی و به چه شکلی بوده است؟ همین چند روز پیش من راجع به حج نگاه می‌کردم، مثلا در قرن یازدهم و دوازدهم، چقدر رساله‌های فقهی‌ای وجود دارد که می‌توان تاریخ حج را از آنها به دست آورد؛ مثلا راجع به بدعت‌های رایج در مکه، می‌بینید که یکی از بدعت‌ها این است که ترک‌های عثمانی تخم‌مرغ‌ها را رنگ می‌کردند و در آنجا می‌گذاشتند، سنی‌های مکه از این کار بدشان می‌آمده و می‌گفتند اینها بدعت‌های کفار است؛ نقل و انتقال برخی از ابعاد فرهنگ و تمدن را در این شهر مقدس با همین یک رساله می‌توان نشان داد."