چکیده:
شهروندی حاصل رابطۀ دو سویهء فرد و دولت است،این رابطه از یکسو متضمن وفاداری فرد به دولت و از سوی دیگر مستلزم حمایت دولت از فرد است.در مقالهء حاضر برای مفهوم شهروندی،سه وجه اساسی منظور شده است:برابری مشارکتی،برابری قانونی و هویت سیاسی.عناصر مهم در بعد برابری مشارکتی حق انتخاب کردن و انتخاب شدن،در بعد برابری قانونی،حقوق توزیعی و فرصتی و در بعد هویت سیاسی،همذاتپنداری با اجتماع ملی(دولت-ملت)و تعهد مدنی است.نتایج تحلیل ثانویهء دادهها نشان میدهد: 1.چهار بعد تجربی شهروندی از حیث سهمی که در تشکیل این مفهوم دارند به ترتیب عبارتند از:احساس برابری فرصتی،احساس برابری توزیعی،احساس هویت سیاسی و سپس احساس برابری مشارکتی.2.شدت احساس هویت سیاسی در بین مردم بالاست. 3.شدت احساسات چهارگانهء شهروندی در بین ردههای مختلف قومی،مذهبی تحصیلی،شغلی و...کشور نزدیک به یکدیگر بوده و تاثیر ردهبندیهای اجتماعی بر احساسات شهروندی به طور کلی ضعیف است.ضعف احساس شهروندی در ابعاد سهگانه برابری فرصتی،توزیعی و مشارکتی و بالا بودن وفاداری سیاسی،از یکسو دلالت بر کسری ذخائر مشروعیت مدنی حکومت دارد که علیرغم ضعف عملکردی حکومت در تامین حقوق شهروند،وفاداری به حکومت را در نزد شهروندان محفوظ نگه میدارد.در واقع ذخائر دینی مشروعیت حکومت در ایران،کسری ذخائر مشروعیت مدنی را جبران میکند.
خلاصه ماشینی:
در واقع این دو با یکدیگر تحقق پیدا میکنند نکتهء اساسی و مهم در تحقق شهروندی و مردمسالاری،وجود قواعد مساواتطلبانهای است که رابطهء دولت و افراد را تنظیم میکند در نظام نو بنیاد جمهوری اسلامی ایران که ذخائر دوگانهء دین و مردم،اساس مشروعیت سیاسی آن را تشکیل میدهند،به میزان تحقق شهروندی،ذخائر مشروعیت مدنی برای حکومت فراهم میگردد و به میزانی که از ذخائر مدنی حکومت کاسته شود،حکومت ناگزیر از مصرف ذخائر دینی برای دوام خود خواهد بود و این امر در درازمدت،استحکام دینی حکومت را دچار فرسایش میکند(یوسفی،0831).
اگرچه در چند سال اخیر در ایران شهروندی،موضوع چندین مطالعهء محدود حقوقی(نجاتی حسینی،8731،0831 و 5831)،تاریخی(توسلی و نجاتی،3831)و تجربی(ذکایی،0831؛ایمانیان اردبیلی و اسکافی،5831؛قاعدی 5831؛ کاظمی،6831؛شیانی،4831،2831؛لطفآبادی،3831،5831؛لطفآبادی و نوروزی، 3831)قرار گرفته و برخی از ابعاد این مفهوم روشنی یافته است،لکن بررسیهای انجام شده، عمدتا به سنجش میزان آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی(در برخی از شهرهای بزرگ یا در بین جوانان اعم از دانشجویان و دانشآموزان)اختصاص داشته است همچنین برخی از آثار به تأثیر زمینههای ساختاری همانند دسترسی به منابع و برخورداری از امکانات با آگهی به حقوق و وظایف شهروندی پرداختهاند(شیانی،4831).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) روش تحلیل دادهها مفهوم احساس شهروندی در ابعاد سهگانهء برابری قانون،برابری مشارکتی و هویت(وفاداری)سیاسی برحسب دادههای موجود با تکیه بر 61 نشانهء تجربی تحلیل گردیده است.