خلاصه ماشینی:

"(5) سمرقندی از این عقیده معتزله که خداوند بدون هدف عمل نمی‌کند و تمام افعالش به نفع انسان است و این‌که آدمی می‌تواند مقاصد الهی (6) را بداند، استفاده و نظر آنان را در باب خلق آینده بهشت و دوزخ رد می‌کند. علاوه بر این، می‌تواند با طرح سؤال ذیل از اصل معتزله مبنی بر هدفمندی افعال خداوند در رد نظریه آنان استفاده کرد: چگونه کسی می‌تواند این عقیده را رد کند که آفرینش بهشت و دوزخ ناشی از «لطف» (4) الهی است که غرض از آن قادر ساختن آدمی برای ایمان به ______________________________ 1. چرا که در مورد احتمال اول باید بگوییم که هیچ چیز نمی‌تواند به عالم افلاک رسوخ کند یا به آنها بپیوندد؛ احتمال دوم تلویحا به عقیده تناسخ ارواح اشاره دارد (عقیده‌ای که اهل سنت آن را رد کرده است) زیرا ارواح که به بهشت و دوزخ منتقل می‌شوند بعد از ترک اجسادشان با عناصر متصل و متحد خواهند شد؛ (3) و سرانجام جسم افلاکی بسیط و فلکی است. صنعانی در رفع الإستار، (ص126) این عقیده را که هدف عقاب در دوزخ تطهیر مشرکان است رد می‌کند و می‌گوید که هیچ دلیلی برای این رأی در نصوص وجود ندارد و این تنها یک فرض و گمان است، نیز رک: Van Ess, "Paradise", p. بر طبق عقیده اسلام که بر قرآن و حدیث مبتنی است، بهشت و دوزخ باید ابدی باشند در حالی که عقل توقف و تعطیل هر فعالیتی را در آنجا الزام می‌کند که به نظر جهم به فنای آن دو اشاره دارد اما به عقیده ابوالهذیل این امر تنها به زوال تحرک ساکنان و نه حتی لذت یا عقابشان دلالت دارد."