گفت و گو: حکمت متعالی ادیان/ گفت و گو گفتگو و مصاحبه

خلاصه ماشینی:

"هفت آسمان: آیا پیام همه ادیان، علی الخصوص ادیان شرقی و ابراهیمی واحد است یا نه؟ اگر واحد است این پیام چیست؟ و اگر شی‌ء واحدی نیست چگونه می‌توان از پلورالیزم دینی دفاع کرد؟ استاد بینا: به نظر می‌رسد پلورالیزم معنایی عمیقتر از آنچه مطرح می‌کنند دارد؛ یعنی برای هر قومی وجهه‌ای از راه تقرب به خداوند نهاده شده است و هر کس باید از همان راهی که در پیش روی اوست، در نیکوکاری بر دیگری سبقت بگیرد؛ واین دستور خدا هم هست؛ می‌فرماید: و لکل وجهة هو مولیها فاستبقوا الخیرات (1) . یک وقت می‌گوییم «تسامح» و مراد ما این است که هیچ‌کس حقیقت تام و تمام ندارد، پس با هم کنار بیاییم، این تسامح در حقیقت از روی بی‌اعتقادی است؛ اما یک وقت مراد ما از تسامح این است که همسایه من هم حقیقت را که من دارم داراست ولی به زبان و طریقی دیگر؛ پس او هم همین ارزش را دارد و ما با هم کنار می‌آییم، بر پایه این معنا از تسامح، ما قبول می‌کنیم صور معادل حقیقت وجود دارد که از طرف خدا آمده است، و این را هم می‌دانیم که در کنار هر صورت حقیقی ده‌ها صورت باطل هم هست؛ ملای رومی می‌گوید: چون بسی ابلیس آدم روی هست پس به هر دستی نشاید داد دست حالا که 600 ـ 700 سال از آن زمان گذشته و شلوغ‌تر هم شده است، پس قبول داشتن تام و تمام ادیان دیگر، فقط شاخه‌های ارتودکس آنها را شامل می‌شود، نه این که بگوییم انحرافاتی که در این دین یا آن دین پدید می‌آید و یا فرقه‌هایی که انحرافی‌اند نیز صور مختلف حقیقت‌اند و شامل اصل تسامح می‌شوند."