معرفی «کلام و جامعه» اثر فان اس معرفی و نقد

در سال 1968 به عنوان جانشین «رودی پارت» (2) برای احراز کرسی «اسلام‌شناسی و سامی‌شناسی» ______________________________ 1 مشخصات کتاب‌شناختی این اثر به فارسی از این قرار است: یوزف، فان اس، کلام و جامعه در قرن دوم و سوم هجری (تاریخی از تفکر دینی در اسلام متقدم). مجلدات پنجم و ششم هم به متون کلامی این دوره اختصاص یافته است و غرض از آوردن آن ضمن این‌که بیان مصادیق و نمونه‌هایی است از آنچه به طور خاص در جلد چهارم در خصوص نظام‌های کلامی آورده شده است، جمع‌آوری و تأمین منابع و مواد مناسب برای خوانندگانی است که خود مایلند به طور مستقل در این مقطع و مسائل آن کنکاش کنند و حتی آراء و استنباط مؤلف را مورد جرح و نقد و تعدیل قرار دهند. با وجود این، بخشی از فصل‌های نخست بخش اول کتاب ناظر به قرن نخست هجری است؛ مسائلی از قبیل شرایطی که پس از وفات پیامبر اسلام پیش آمد و بسترهایی که زمینه‌های ایجاد وفاق و هویت در میان مسلمانان را موجب شد و مواردی از این قبیل، نویسنده در نظر داشته است تا برخی از مسائلی را که در آن دوران با تحولاتی که با دوران اموی و عباسی در ارتباط است و به منزله مقدماتی برای درک شرایط این دوران به حساب می‌آیند، به طور اجمالی وارسی کند. فان اس توصیه می‌کند که در وهله نخست، این متون جمع‌آوری گردد و به طور مستقل ترجمه و با حداقل شرح ممکن در اختیار خوانندگان قرار گیرد و به این ترتیب خواننده‌ای که در این حوزه متخصص نیست این امکان را پیدا می‌کند که برای خود تصویری از این منقولات دست و پا کند و تصویری را که پیش از وی از مناسبات میان این منقولات ارائه شده است نقادی و ارزیابی کند.