چکیده:
فاطمیان پس از دو دهه دعوت و فعالیت سیاسی، مذهبی و نظامی در افریقیه
و مغرب در سال 297 ه موفق به تشکیل خلافت در قیروان شدند.
از عواملی که به تشکیل این حکومت کمک کرد، موقعیت تجاری افریقیه و
مغرب بوده است. افریقیه و مغرب دارای مراکز و جادههای بزرگ و مهم
بازرگانی بود. وضعیت بازرگانی ویژه آن مناطق، جایگاه ممتازی را برای
تشکیل خلافت فاطمیان فراهم کرد.
این مقاله در پی بررسی نقشی است که مراکز و راههای بازرگانی و تجاری
افریقیه و مغرب در تأسیس خلافت فاطمیان داشته است.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله به بررسی زمینههای تجاری موجود در مغرب و افریقیه که آن منطقه را حائز اهمیت کرده و توجه فاطمیان را برای تشکیل حکومت به خود جلب کرده است، پرداخته میشود.
نقش بازرگانی این منطقه در تجارت دریایی مدیترانه بسیار مهم بود و همین مسئله موجب شده موقعیت اقتصادی و بازرگانی مغرب و افریقیه از زمانهای دور مورد توجه قرار گیرد.
داعیان فاطمی از ابتدای قیام خود، در پوشش تجارت در مناطق مغرب و افریقیه رفت و آمد داشتند و کم و بیش نسبت به اوضاع بازرگانی و اقتصادی منطقه اطلاعاتی کسب کرده و این ناحیه را از جهت اقتصادی و تجاری مکانی مناسب برای ادامه کار تشخیص داده بودند.
خلفای اندلس که شهر سبته واقع در آن سوی جبلالطارق را در تصرف داشتند، میکوشیدند راسا یا با قرار و پیمان با دیگران، روابط خود را با سجلماسه حفظ کنند، زیرا همانطور که ذکر شد، این شهر قرنها یکی از مراکز داد و ستد طلا بود.
از اهداف اقتصادی فاطمیان مانند دولتهای قبلی مغرب و افریقیه تسلط بر شهرها و راههای تجاری طلا بود، زیرا هر چه داد و ستد طلا در شهری بیشتر میشد، قدرت و اعتلای حکومت آن ناحیه فزونی میگرفت.
داعی اسماعیلی احمدبنابراهیم النیسابوری در گزارشی که از شیوه کار داعیان قرن سوم هجری نشان داده است، به این مسئله اشاره میکند و میگوید: داعیان برای گسترش دعوت و یافتن امام اسماعیلی که با عنوان تاجر در سلمیه اقامت کرده بود(33) و با داعیان ملاقات میکرد، به سلمیه رفت و آمد میکردند."