چکیده:
کتاب «نهایة الأرب فی معرفة أنساب العرب» در علم تبارشناسی در معرفی نسب عرب، اثر ارزشمند
احمد بن عبدالله قلقشندی (821 ه) است. او فقیه، نسابه، ادیب و شاعر بود و در سن بیست و یک سالگی به
مقام اجازه فتوا و تدریس فقه شافعی نایل شد و بعدها با پیوستن به دیوان انشاء، کتاب «صبح الأعشی فی کتابة
الإنشاء» را به خامه کشید و در کنار این دو اثر ادبی و انسابی در سایر علوم نیز کتابهایی بنگاشت.
مقاله حاضر تلاشی در معرفی یکی از منابع مهم در علم تبارشناسی است و با یک مقدمه به معرفی مؤلف،
تألیفات او، معرفی کتاب «نهایة الأرب فی معرفة انساب العرب»، ویژگیها و امتیازات آن، منابع کتاب و روش
کار محقق و مصحح آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
". (19) پس از دعا و ثنا و ذکر فضائل و محسنات وی، چند بیت شعر آورده و در یکی از آنها میگوید: «و ان امور الملک اضحی مدارها علیه کما دارت علی قطبها الرحی»(20) آنگاه کتاب خود را چنین معرفی میکند: در این کتاب تمام قبایل عرب را نیاوردم، زیرا غیر ممکن بود ولی از همه قبیلهها آن چه مقدور بود بیان شد.
(39) فصل پنجم؛ ______________________________ 1 آقای خاقانی مصحح محترم این کتاب، بعد از ایام العرب در جاهلیت، 47 واقعه از ایام العرب را که مؤلف نیاورده است، نام میبرد و در مورد ایام العرب بعد از اسلام (ایام الله) نیز با تعجب اضافه میکند که نمیدانم چرا مؤلف مهمترین وقایع اسلامی مثل یوم بدر، یوم احد و...
(57) فرزندان امام جعفرصادق(ع) را تحت عنوان جعافره آورده است و ائمه اثنی عشر(ع) را به ترتیب نام میبرد و در مورد امام رضا(ع) گوید: مأمون او را ولی عهد خود قرار داد و او قبل از ______________________________ 1 مؤلف از فرقه عثمانیه نیز همانند بسیاری از فرقههای سیاسی (مثل علویون و...
در بخش چهارم، به شرح حال مؤلف با ذکر نام و نسب میپردازد، البته الفاظ و عبارات و عناوین با آنچه در مقدمه کتاب صبح الاعشی آمده، شباهت بسیاری دارد و گویا یکی از دیگری گرفته شده است.
ر. ک: عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین: تراجم مصنفی الکتب العربی ، 15 جلد (در 8 مجلد)، (بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیتا)، ج 7، ص 10، به نقل از هدایة العارفین؛ کحاله شرح حال قلقشندی را دوبار آورده است یک بار در ج 1، ص 317 (احمد) مطابق متن و یک بار در ج 7، ص 10 (علی)."