چکیده:
این مقاله درصدد است یکی از حکما و متکلمان امامیه در سدة اخیر، یعنی میرزا احمد آشتیانی(ره) را معرفی نماید، آثار قلمی و مشرب فکری او را مشخص سازد، اعتقادات امامیه را از دریچة نگاه او منعکس کند و روش استدلال وی بر این اعتقادات را نشان دهد. به این منظور کتب کلامی او، بهطور خاص، اعتقادنامههایش با محوریت لوامع الحقائق فی اصول العقاید مورد مطالعه و مراجعه قرار گرفتهاند و حاصل آن به صورت یک گزارش تفصیلی از لوامع ارائه شده است. این گزارش در بطن خود دو مطلب دیگر را در بر دارد: نخست بعضی توضیحات یا مطالب تکمیلی میرزا احمد (ره) در آثار کلامی مفصلترش، بهخصوص کتاب نامة رهبران؛ و دوم برخی نکات خارج از آثار او جهت رفع ابهام یا تکمیل کلام؛ برای مثال، در دو مبحث توحید و معاد اهم آرائی که وی مطرح کرده است تبارشناسی شده و صاحبان اصلی آرا با استناد به کتبشان معرفی شدهاند. این مقاله نشان می دهد که در یک نگاه کلی میرزا احمد آشتیانی همانند بسیاری از متکلمان متأخر، داخل در مکتب «کلام فلسفی» صدرایی است.
خلاصه ماشینی:
"نویسنده در مبحث امامت بر اساس ادلة عقلی و نقلی ابتدا لزوم وجود امام را به اثبات میرساند؛ سپس صفات لازم برای امام، یعنی عصمت و افضلیت را مبرهن میکند؛ آنگاه در بحث تعیین امام، عقیدة امامیه مبنی بر لزوم نصب الاهی را ثابت نموده و راه شناخت امام توسط مردم را بیان میکند.
دلیل نقلی این لزوم از طرفی آیاتی از قرآن کریم است که وجود نذیر، هادی و امثال این عناوین را برای هر امتی و در هر زمانی ثابت میکند (مؤلف برای نمونه چهار آیه میآورد) و از طرف دیگر روایات پیامبر مکرم اسلام (ص) که در رأس آنها این روایت متفقعلیه است: «هر کس بمیرد در حالی که امام زمان خویش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است».
تجرد روح نویسنده به علت توقف عقلی قیامت (صغری و کبری) بر «تجرد روح»، ابتدا به اثبات آن میپردازد و علاوه بر دو دلیل نقلی (یک آیه و یک روایت نبوی)، پنج دلیل عقلی میآورد که به آنها اشاره میکنیم: 1- ثابت بودن خاطرات و شخصیت انسان در طول عمر خود ــ در حالی که طبق تحقیقات علمی تمام اجزای بدن در عرض چند سال جایگزین میشود ــ حاکی از تجرد محل خاطرات انسان، یعنی نفس است."