تحلیل و اثبات قیاس مساوات با تکیه بر مبحث نسب اربعه در منطق قدیم مقالة

مؤلف: نیتی، حمیدرضا ؛

منطق پژوهی پاییز و زمستان 1391، سال سوم - شماره 2 ، العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎22 صفحة - من 105 إلی 126 )

الکلمات المفتاحية: منطق قدیم قیاس مساوات نسب اربعه مقدمه خارجی Equality Syllogism Premises fold Relations Traditional Logic four | راه

fa en

خلاصة:

«دو چیز مساوی با یک چیز، خود با هم مساوی اند»؛ این جمله معروف از دوران یونان باستان و شاید پیش از آن به مثابه اصلی بدیهی، در میان عام و خاص پذیرفته شده است. با ورود منطق به حوزه اسلامی، ابن سینا و پس از او اغلب منطق دانان مسلمان می کوشند تا آن را به مدد قیاس ارسطویی و یا روش های دیگر اثبات کنند، که به نظر می آید کوشش آن ها چندان ثمری نداشته است و مورد نقد و ایراد است. بحث پیرامون این قیاس و انواع مشابه آن که به تدریج مطرح شد، در میان معاصران نیز ادامه دارد. به نظر می آید عدم توجه به محتوای مقدمات این قیاس موجب ناکام ماندن تلاش ها بوده است. با بهره گیری از مبحث نسب اربعه، در تحلیل آن مقدمات، قیاس مساوات به راحتی اثبات می شود، با این پیش فرض که حدود وارد شده در این قیاس، مفاهیمی کلی هستند. علاوه بر این از درهم آمیختن دو مبحث قیاس و نسب اربعه، علاوه بر حل قیاس مساوات، قیاس های متعدد دیگری که متضمن نسبت هستند پدید می آیند که همگی با روش قبلی و در داخل منطق قدیم قابل اثبات هستند.

ملخص الجهاز:

"او در ﺷـﻔﺎ در ﻓﺼـﻞ 6‌‬‬‬‬‬‬ ‫ﻣﺒﺤﺚ ﻗﻴﺎس و در ﺷﺮح ﻗﻴﺪ »ﻟﺬاﺗﻪ« در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﻴﺎس، و در اﺷﺎرات در ﻓﺼﻠﻲ ﻣﺠﺰا (ﻓﺼـﻞ‬‬‬‬‬‬ ‫2‌ از ﻧﻬﺞ 8‌) ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﺷﺎره اﻟﻲ ﻗﻴﺎس اﻟﻤﺴﺎواة« ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از اﺳﺘﻨﺘﺎجﻫـﺎ اﺷـﺎره ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و‬‬‬‬‬‬ ‫ﺳﻌﻲ در اراﺋﺔ راه ﺣﻠﻲ ﺑﺮای آنﻫﺎ دارد:‬‬‬‬‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ از اﺣﻜﺎم ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻗﻴﺎس ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ و ﻗﻴـﺎس ﺑـﻪ‬‬‬‬‬‬ ‫ﮔﻮﻧﻪای ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻴﺎس اﺻﻠﻲ اﺳﺖ درﻣﻲآﻳﺪ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ آﻧﺎن ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ: ج ﻣﺴﺎوی‬‬‬‬‬‬ ‫ب اﺳﺖ (ﺻﻐﺮی) و ب ﻣﺴﺎوی اﻟﻒ اﺳﺖ (ﻛﺒﺮی)، ﭘﺲ ج ﻣﺴﺎوی اﻟـﻒ اﺳـﺖ (ﻧﺘﻴﺠـﻪ). رأی اﻳﺸـﺎن در‬‬‬‬‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﺔ »راز ﺑﺪاﻫﺖ ﺷﻜﻞ اول ﻗﻴﺎس« ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻮریﺗﺮﺷﺪن ﻣﻨﻄﻖ ارﺳـﻄﻮ در ﻣﻨﻄـﻖ‬‬‬‬‬‬ ‫اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ، ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺻﻮرت ﻗﻀﺎﻳﺎ از ﻓﺮم ﺣﻤﻠﻲ و ﻳﺎ اﻧﺪراﺟﻲ ﺑﻪ ﻓﺮم رﺑﻄﻲ در ﻣﻨﻄﻖ ﺳـﻴﻨﻮی و‬‬‬‬‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺎور ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﺤﺼﺮ در ﻗﺎﻟـﺐ ﻗﻴـﺎس اﺳـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ ﭘﺪﻳـﺪآﻣـﺪن ﻣﻌﻀـﻞ‬‬‬‬‬‬ ‫ﻗﻴﺎسﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻣﺴﺎوات و ﻻﻳﻨﺤﻞﻣﺎﻧﺪن آنﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ، زﻳـﺮا اوﻻ، ﻳﻜـﻲ از ﻋﻤـﺪهﺗـﺮﻳﻦ‬‬‬‬‬‬ ‫‬ ‫ دﻻﻳﻞ ﺟﺴﺖوﺟﻮی ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺧﺎرﺟﻲ، ﻧﮕﺮش ﺻﺮﻓﺎ ﺻﻮری ﺑﻪ ﻗﻴﺎسﻫﺎﻳﻲ ﭼـﻮن ﻣﺴـﺎوات‬‬‬‬‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺻﻮرت ﺣﺪ وﺳﻂ ﺑﻪﻋﻴﻨﻪ ﺗﻜﺮار ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺛﺎﻧﻴﺎ، ﻓﺮم رﺑﻄﻲ از اﺻﻞ‬‬‬‬‬‬ ‫ﺗﻌﺪی ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺻﻮرت دورﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻓﺮم ﺣﻤﻠﻲ ﻳﺎ اﻧﺪراﺟﻲ، ﻫﻤـﺔ ﭼﻨـﻴﻦ‬‬‬‬‬‬ ‫ﻗﻴﺎسﻫﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻗﻴﺎس ‪ barbara‬ﺑﻪ ﻓﺮم اﺻﻞ ﺗﻌـﺪی درﻣـﻲآﻳﻨـﺪ؛ و ﺛﺎﻟﺜـﺎ، ﻫﻤـﺔ ﭼﻨـﻴﻦ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ ‫ﻗﻴﺎسﻫﺎﻳﻲ (ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺴﺎوات) در ﻋﺮض، ﻗﻴﺎس اﻗﺘﺮاﻧﻲ ﻗﺮار دارﻧـﺪ و ﻧـﻪ در ﻃـﻮل آن، و ﻓـﺮد‬‬‬‬‬‬ ‫ﺑﺎﻟﺬات ﻫﻤﺔ آنﻫﺎ اﺻﻞ ﺗﻌﺪی اﺳﺖ."

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول