تاریخ: سخن تاریخ مقالة

"از جهتی شاید بتوان با این نظر کنار آمد؛ آنجا که انسان برای تقرب به حقیقت، باید نسبت خود با تاریخ را دریابد و ذیل آن عمل کند؛ اما آیا انسان می‌تواند با گزینش وقایع تاریخی و نظریه‌پردازی ـو شاید گمانه‌زنی‌ـ در روابط آن‌ها، به کشف قوانین تاریخ نائل شود؟ از آنجایی که نمی‌توان از تمامی وقایع نامتناهی گذشته مطلع شد و همچنین اینکه احاطه بر آثار متنوع و پردامنه‌ی وقایع و پی بردن به خط و ربط آن‌ها محال به نظر می‌رسد ـ‌و شاید بتوان گفت گذشته به مثابه‌ی کلی است که همه‌چیزش در نسبت با همدیگر است‌ـ چه چیز تعیین می‌کند که کدام وقایع انتخاب شوند؟ حتی اگر بگوییم آن‌هایی که اثرگذاری بیش‌تری در تاریخ داشته‌اند، مگر آثار وقایعی که در گذشته روی داده، تمام شده است که بتوان درباره‌ی آن‌ها قضاوت کرد؟ چه‌بسا واقعه‌ای آثار خود را در آینده نشان دهد."