نگرشی بر جغرافیای اداری ایالت پارس در دوره ی ساسانی مقالة

مؤلف: غلامی، جهانپور ؛ حیدری باباکمال، ید اله ؛ شاداب فر، مریم ؛

مطالعات تاریخ فرهنگی بهار 1392، سال پنجم - شماره 15 التصنيف العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎22 صفحة - من 87 إلی 108 )

الکلمات المفتاحية: نظام اداری دوره ی ساسانی کوست ایالت پارس Administrative System Sassanid Period Pars Province Kust ساسانی استان فارس ایران شهر جغرافیای اداری

fa en

خلاصة:

پژوهش حاضر از جمله، نخستین تلاش هایی است که برای روشن شدن وضعیت جغرافیای اداری ایالت پارس در دوره ی ساسانی، صورت گرفته است. ایالت پارس، نه تنها مرکزیت مذهبی و سیاسی ساسانیان محسوب می شد، بلکه یکی از مناطق مهم و راهبردی به لحاظ اداری نیز به حساب می آمد. علاوه بر متون دست اول تاریخی و کتیبه های پهلوی دوره ی ساسانی، جغرافی نگاران قرون اولیه اسلامی نیز توصیفاتی از تقسیمات اداری ایالت پارس به دست می دهند. با این رویکرد، می توان تصویری از نظام اداری پارس به عنوان زیر مجموعه ای از نظام اداری سرزمین ساسانی را در حد امکان بازسازی کرد. نتایج پژوهش، نشان می دهد که ایالت پارس دارای نظام اداری سازمان یافته به تناسب تقسیمات کشوری و دارای ساختاری سلسله مراتبی بوده است. چنانچه هر یک از واحدهای اداری این نظام سازمان یافته، به فراخور گستره جغرافیایی و کارکرد سیاسی، حائز درجه ای از اهمیت بوده و تحت نظارت مقامی خاص اداره می شد. روش به کار رفته به منظور دست یابی به نتایج مطلوب و منسجم، استفاده از منابع دست اول تاریخی، علاوه بر بهره گیری از پژوهش های تاریخی مستند می باشد.

ملخص الجهاز:

تقسیمات اداری ایران در دوره‌ی ساسانی از تاریخ ایالت پارس در زمان سلوکیان و اشکانیان، اطلاعات بسیار کمی موجود است. وسیع‌ترین بخش اداری دوره‌ی ساسانی، «کشخر» یا «کشور» بود، 3 به‌طوری‌که در جغرافیای موسی خورنی این سرزمین (کشور) به چهار ناحیه، «کوست خوربران» یعنی ناحیه غرب که دارای نه استان است، «کوست نیمروج (نیمروز)»، یعنی ناحیه جنوب با 19 استان، «کوست خراسان»، یعنی ناحیه شرق با 26 استان و «کوست کپکوه» در نواحی کوه قفقاز، که دارای 13 استان بود، تقسیم می‌شود. )، نیز از تقسیم ایران به چهار حوزه نظامی و اداری یاد کرده‌اند و اکثر آن‌ها این تقسیم‌بندی را مربوط به زمان خسرو انوشیروان می‌دانند. 1 وی در ادامه این پرسش را مطرح می‌کند که تاسوگ یک‌چهارم از چه ناحیه‌ای بوده است؟ در پاسخ باید گفت که تسوگ یک‌چهارم یا بخشی از هر تقسیم اداری می‌توانسته تلقی شود؛ زیرا برخی اوقات، به زیر‌مجموعه‌ی خوره و در برخی موارد، به زیر مجموعه‌های یک رستاق گفته می‌شد. 3 در کتاب شهرستان‌های ایرانشهر که در زمان خلافت منصور عباسی (75 ـ754 م) به نگارش در آمده است، چهار شهر از شهر‌های اصلی ایالت پارس ذکر شده است. پنجمین شهر از ایالت پارس که در این متن از آن نام برده شده، توزک (توج دوره اسلامی) است، که بر سر راه بیشاپور به خلیج فارس واقع شده است. تسوج شاید به‌خاطر این‌که در تقسیمات اداری یک ایالت دوره ساسانی، در مرتبه چهارم قرار می‌گرفته به‌عنوان این نام بکار برده شده است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول