خلاصة:
در منابع اسلامی، کلمه «بغی» را به معنای «ظلم و تعدی بدون حق، یا قیام و شورش» معنا کرده اند و منشاء انتخاب این معنی، آیه شریفه (الحجرات/9) می باشد. این آیه، هرچند اختصاص به قتال و نبرد و جنگ دارد، اما از آنجاییکه جنگ به غیر حق یکی از جرائم سیاسی می باشد، می توان دانست که مراد از «بغی» در این آیه جرم سیاسی است. روایات وارده در منابع دینی موید این مطلب است.اسلام جلوگیری از ظلم و ستم را هر چند به قیمت جنگ با ظالم تمام شود، لازم شمرده است و بهای اجرای عدالت را از خون مسلمانان نیز بالاتر دانسته است و این در صورتی است که مساله از طرق مسالمت آمیز حل نشود. جنگ خارجی مشتمل بر فایده هایی برای امت است، از جمله اراده امت را از آلودگی ها پاک می کند و آن را از مراکز ضعف خود آگاه می سازد و نسبت به مسئولیت آن حساسیت پیدا می کند و ارزش های تمدنی را در آن به وجود می آورد، اما جنگ داخلی به دنبال خود چیزی جز زیان و ویرانی و هلاکت ندارد و گاه باعث رسیدن آن به پایانی هولناک می شود. بر اساس این آیه، نخستین مسئولیت مسلمانان، متوقف ساختن کشتار و بر پا داشتن صلح و سلم است به هر وسیله که ممکن باشد و این مسئولیت همه مردم است، چه آنان نیروی باقی مانده میان دو گروه اند، اما اگر گروه سومی را میان آنان وارد کنیم، باید همچون طرفی در مبارزه شرکت کند.
ملخص الجهاز:
ir مقدمه در منابع اسلامی ، «بغی » را به معنای «ظلم و تعدی بدون حق ، یا قیام و شورش » معنا کرده انـد و منشاء انتخاب این معنی ، آیۀ شریفۀ زیر است : «وإن طائفتان من المؤمنین اقتتلـوا فأصـلحوا بینهما فإن بغت إحداهما علی الأخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفیء إلی أمر الله فإن فـاءت فأصلحوا بینهما بالعدل وأقسطوا إن الله یحب المقسطین : و هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گـروه متجـاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا بازگردد، و هرگاه بازگشت (و زمینۀ صلح فراهم شد)، در میان آن دو بـه عدالت صلح برقرار سازید، و عدالت پیشه کنیـد کـه خداونـد عـدالت پیشـگان را دوسـت مـیدارد» (الحجرات /٩).
بحثی که در آیه مطرح است ، مطلب دیگری است و آن نـزاع و کشـمکش هـایی اسـت کـه در میـان دو گـروه از مؤمنان رخ میدهد و نیز به گفتۀ حلی در کنز العرفان استدلال با این آیه بر قتال باغیان خطا اسـت (حلی، بیتا، ج :٣٨٧:١)، چرا که قیام بر ضد امام معصوم موجب کفر است ، در حالی کـه نـزاع میـان مؤمنان تنها موجب فسق است نه کفر، لذا قرآن مجید در آیات فوق هـر دو گـروه را مـؤمن و بـرادر دینی یکدیگر نامیده است و به این ترتیب ، احکام اهل بغی را نمی توان به اینگونه افـراد تعمـیم داد، البته با قبول اشکال و ایراد یاد شده ، هم میتـوان از آیـۀ فـوق بـه ضـمیمه قـرائن دیگـر مخصوصـا اشاراتی که در ابواب امر به معروف و نهی از منکر در فقه آمده است ، احکام زیر را استفاده کرد: الف ) اصلاح در میان گروه های متخاصم مسلمین یک امر واجب کفایی است .