واکاوی عنصر شخصیت در رویکرد‌‌های ساختارگرایی (مطالعۀ موردی: هفت پیکر نظامی) مقالة

ادب فارسی پاییز و زمستان 1392 - شماره 12 التصنيف العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎20 صفحة - من 153 إلی 172 )

الکلمات المفتاحية: ساختارگرایی هفت پیکر شخصیّت روایت‌‌شناسی کنش روایت روایی داستان زبان کـنش هفت‌پیکر نظامی

خلاصة:

هفت پیکر یا بهرام‌نامه، چهارمین منظومة نظامی از نظر ترتیب زمانی، و یکی از دو شاهکار او در کنار خسرو و شیرین از لحاظ کیفیت است. این اثر، دو بخش کلی دارد: بخش اول مربوط به بهرام است که روایتی تاریخ‌‌گونه دارد، و بخش دوم روایت‌هایی اپیزودیک از زبان هفت همسر بهرام است. ساختار این اثر، تحلیل ادبی آن را از دیدگاه مکتب روایت‌‌شناسی ساختارگرا ممکن می‌‌سازد. در تحلیل ساختاری روایت، شخصیت دیگر به عنوان فرد انسانی واقعی در متن وجود ندارد،‌ بلکه مجموعه‌ای از کنش‌ها و تصاویر و نشانه‌های زبانی است. شخصیت‌ها در داستان‌‌های هفت پیکر، موقعیت ممتاز و جایگاه کانونی‌‌شان را در روایت‌ها از دست می‌دهند و متنیت می‌‌یابند، به‌نحوی‌که آنها را می‌‌توان مستوفا و جدا از زمینه و بافتارشان، مورد بحث قرار داد. در این مقاله، ابتدا کلمة «شخصیت» را در رویکردهای ساختارگرا بررسی می‌‌کنیم، و آنگاه آن را به مثابة یک عنصر روایی تحلیل خواهیم کرد. آن‌گاه بازنمایی شخصیت به شکل مستقیم و غیرمستقیم، منابع و نیز نمودگارهای آن در هفت پیکر نظامی در قالب کنش، نام و عنوان، محیط، زبان و ظاهر بیرونی نشان داده می‌‌شود.

ملخص الجهاز:

در تحلیل نشانه شناختی، شخصیت ها موقعیـت ممتـاز و جایگـاه کـانونیشـان را در روایت ها، به عنوان قهرمانان انسانی از دست میدهند؛ البته این سخن بدان معنـا نیسـت که شخصیت ها مبدل به اشیای بیجان میگردند، بلکه منظور آن است که شخصـیت هـا متنیت مییابند. / سال ها پیش یکی از منتقدان ادبی به نام «ماروین مدریک » در این خصوص گفته است : یکی از نگرانیهای همیشگی منتقدان ادبی مربوط به این پرسش است که آیـا مـیتـوان گفـت شخصیت در نمایش نامه یا روایت داسـتانی وجـود دارد؟ اسـتدلال سـره گرایانـه (purist) ـ کـه امروزه در میان منتقدان رواج یافته ـ این اسـت کـه شخصـیت ابـدا وجـود نـدارد؛ جـز اینکـه شخصیت ها بخشی از تصاویر و رخـدادهاییانـد کـه ایـن تصـاویر و رخـدادها آنـان را بـر دوش میکشند و به حرکتشان وامیدارند و هر نوع تلاشی برای منتزع ساختن شخصیت ها از زمینه و بافتشان و بحث دربارة آنان به عنوان انسان های واقعـی، نـوعی بـدفهمی احساسـاتی از ماهیـت ادبیات است . نظر ریمون کنـان ایـن اسـت کـه «ایـن توابع متقابل [یعنی کنش و شخصیت ] را میتوان با ارجاع به گونه های متفاوت روایت هـا و به جای سلسله مراتبی مطلق ، در نظـر گرفـت » (٣٦ :٢٠٠٢ ,Rimmon-kenan). اگر متن هفت پیکر را با توجه به ایـن نـوع رابطـۀ کـنش و شخصـیت در نظـر بگیریم ، باید گفت بخشی که مربوط به زندگی بهرام گـور اسـت ، غلبـه بـا عنصـر کـنش است ؛ بدین معنی که تصویری کـه از بهـرام بـه دسـت مـیآیـد، برآمـده از کـنش هـای شکارافکنانه و رزم جویانه و هوس خواهانۀ اوست .

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول