خلاصة:
یکـی از واژگـان آشـنای حـو ه عرفـان و تصـوّف اسـلامی، «فقـر» اسـت . ایـن واژه ، در ادب صــوفیّه -کــه محصــول اندیشــه و تجــارب متصــوّفه و عرفــای بــزرگ ایرانــی و اســلامی اسـت -فراتـر از معنـای لفظـی و حقیقـیاش ، در اغلـب متـون عرفـانی، کـاربردی وسـیع و چندســویه یافتــه اســت ؛ بــه ایــن معنــا کــه فقــر از آن بنــده اســت و در مقابــل آن ، غنــا مختصّ ذات بـاریتعـالی اسـت . گـاهی پرتگـاه هلاکـت اسـت وآدمـی را تـا مـرز خـروج دین پیش مـیبـرد و گـاهی بـه مصـداق حـدیث «االفقـر فخـری» مایـه نـازش و قـرب بـه حضرت حق است . مــا در ایـن مقالــه مـیکوشــیم تـا بــه فراخــور مجــال ، بـا تحلیــل نگـرش دو عــارف نــامی«علــی هجــویری» صــاحب کشــف المحجــوب و«عزیــزالــدّین نســفی» موّلــف انســان کامــل ، زاویــه دیــد آنــان را بــه ایــن اصــطلاح مهــمّ عرفــانی، بررســیم . گرچــه بــه منظــور پــرورش بهینــه مطلــب ، از بــاور عرفــای نــامی و ســایر بزرگــان حــوزه عرفــان و تصــوف اسلامی هم ، بهره برده ایم .
ملخص الجهاز:
تلقی عرفا و مشایخ صوفیه از«فقر» با تکیه بر کشف المحجوب علی هجویری و انسان کامل عزیز الدین نسفی عبدالله نصرتی ١ فرشاد عربی ٢ چکیده یکـی از واژگـان آشـنای حـو ه عرفـان و تصـوف اسـلامی، «فقـر» اسـت .
بـه : ارزش میــراث صــوفیه ،١٣٨٧: ١٤) علــت ایــن امــر نیــز شــاید آن اســت کــه « عرفــان هنـدی، بـرهمن هنـدو را بـه فقـر و تجـرد و دریـوزگی سـوق مـیدهـد و هـوای فرزنــد و مال را از سـر او بـه در مـیکنـد و بـدین گونـه فقیـر هنـدو، بـا مـوی فروهشـته و بـا ژن ده سیاه کـه دارد، خـود را مهـبط انـوار و مظهـر تجلـی برهمـا مـ دانـد»(زریـن کـوب ،١٣٨٧: ١٨) از دیگـر سـو بـرای فقـر و مـذلت و خاکسـاری و گـرایش بـه عزلـت ، آبشـخورهایی ز جنس عقاید عرفانی نصـارا و رهبـانیگـری هـم قائـل شـده انـد (همـان :٢٧).
با اصرار، (چیـزی) از مـردم نمـیخواهنـد و هـر مـال (بـه آنـان ) انفـاق کنیـد، قطعــا خــدا از آن آگــاه اســت »(بقــره :٢٧٣) مولانــا هــم در خــلال دفتــر اول مثنـوی، ایــن حــدیث را بــه اشــاره آورده و هشــدار داده اســت کــه مبــادا ایــن نــازش رســول (ص ) را غیرحقیقی پنداریم : «فقر فخری» از گزاف است و مجاز؟ نی، هزاران عز پنهان است و ناز١(مولوی، ٢٣٥٧/١:١٣٨٥) فقر محمدی هجـویری در بـاب اختصـاص داشـتن مقـام فقـر بـه حضـرت رسـو (ص ) ضـمن بیـان داسـتانی کوتـاه آورده اســت کـه « از پیغمبـر ســه چیـز بمانـد: یکــی فقـر و دیگـر علــم و ســدیگر شمشــیر» (هجــویری،١٣٨٩: ٧٢).
(
, 
, 
)
