خلاصة:
تقسیم بندی عقود امانی به مضمونه و غیر مضمونه از جمله تقسیماتی است که در خصوص عقود امانی مطرح است. عقود امانی مضمونه عقودی هستند که به رغم تشکیل عقد امانی، ید امین بر موضوع امانت، همچنان مضمونه محسوب می شود. چنین وضعیتی بر خلاف عقود امانی غیر مضمونه است؛ زیرا در این عقود، به محض تحقق عقد، ید امانی برای امین پدید می آید. صاحب نظران درباره جوانب مختلف تقصیر در عقود امانی «غیر مضمونه» بحث کرده اند، با وجود این، تاثیر تقصیر امین در عقود امانی مضمونه می تواند قدری مبهم باشد؛ زیرا قبل از ارتکاب تقصیر نیز ید ضمانی برای امین وجود داشته است. تاثیر مهم تقصیر در عقود امانی مضمونه الزام به پرداخت منافع است که از سویی منحصرا اجره المثل منافع مستوفات را شامل می شود و از سوی دیگر، تاثیر این امر، حسب مورد در عقود امانی مضمونه معوض و غیر معوض متفاوت خواهد بود؛ چه آنکه در دسته نخست، امین ملزم است بر پایه توافق پیشین، اجره المثل را همچون اجره المسمی بپردازد و در دسته دوم، اجره المثل منافع مستوفات بر عهده امین خواهد بود. شایان ذکر است که با پذیرش عقیده ای که قائل به بازگشت وصف امانت به امین مقصر است، الزام به پرداخت منافع، محدود به دوران تقصیر می شود.
Dividing the contracts of trust into secured and unsecured is presented in the contracts of trust. The contracts of secured trust are those of which the hands of trustee on the subject of trust are considered secured. This circumstance is contrary to the contracts of unsecured trust because in this type contracts as soon as the contract is established the hands of trust for trustee will be created. Thinkers have debated on the different aspects of the negligence in the contracts of unsecured trust. Still the impact of negligence of trustee in the contracts of secured trust is unclear in some extent. For before the commitment of negligence، the secured hands have been for trustee. The important impact of negligence in the contracts of secured trust is binding of paying profits which is included solely the wage in kind of obtained profits and from the other side، the impact of this subject is differentiated according to cases in the contracts of secured onerous trust and in the contracts of secured gratuitous trust. Because in the first type the trustee is bound to repay wages in kind like specified wages according to the precedent agreement and in the second type wages in kind of obtained profits is duty of trustee. With acceptance of this opinion that the description of trust implies to negligent trustee، the biding of paying profits is restricted to the period of negligence.
ملخص الجهاز:
"پس این مورد نیز تخصصا از شمول بحث خارج است؛ زیرا همان گونه که گفته شد بحث ما صرفا جایی را شامل میشود که یک عقد امانی به گونۀ صحیح منعقد شده باشد و بررسی تقصیر چنین متصرفی، به بحث ما ارتباطی ندارد؛ چه آنکه در شمول ضمان ناشی از «علی الید»، تفاوتی میان گیرندۀ عالم و جاهل نیست (موسوی بجنوردی، 1419: 7/35).
3. با ضمانی گشتن ید امین، وی باید اجرةالمثل ایام استیلای ضمانتآور خویش بر مال مورد امانت را به مالک بپردازد (حلی، 1414: 16/223 و 286؛ حسینی عاملی، 1419: 17/335؛ نیز: موسوی خمینی، بیتا: 593)؛ زیرا همان گونه که فقها گفتهاند، با ارتکاب تقصیر از سوی امین، ید وی در حکم غاصب بوده و عموم «علی الید» شامل وی نیز میشود.
هرچند احتمال اول با مبانی ضمان ناشی از ارتکاب تقصیر هماهنگی بیشتری دارد، به نظر میرسد احتمال دوم قابل دفاعتر است؛ زیرا با وجود ارتکاب تقصیر از ناحیۀ امین، عدم انحلال عقد امانی، مؤید بقای اذن کلی مالک در زمینۀ مأمون بودن امین است؛ چه آنکه در غیر این صورت باید تقصیر امین به انفساخ عقد منجر میشد، حال آنکه این نظریه، طرفداری در بین فقهای امامیه ندارد (طباطبایی یزدی، 1414: 1/146؛ عاملی جبعی، 1410: 4/219).
تقصیر امین در عقود امانی مضمونۀ غیر معاوضی بر خلاف حالت پیشین، در این دسته از عقود امانی مضمونه، امین در مقابل منافع استفادهشده از مال مورد امانت، ملزم به پرداخت عوض نیست و به طور رایگان از منافع استفاده میکند؛ مانند رهنی که در آن علاوه بر شرط ضمان برای مرتهن، توافق شده که مشارالیه به طور رایگان از منافع عین مرهونه استفاده نماید."