خلاصة:
مساله مسوولیت مدنی پزشک در قبال بیمار، از دیرباز مورد مداقه اندیشمندان حقوقی بوده است، اما نکته درخور تامل مواردی است که پزشکان از مسوولیت مدنی مبرا می شوند و در صورت رعایت آن موارد، برای آنان ضمانی در نظر گرفته نمی شود. قانونگذار به منظور حفظ مصالح اجتماعی و صیانت از تمامیت شخصیت جسمی انسان ها، حمایت های خویش را از پزشکان ابراز داشته و تحت شرایطی، آنان را از ضمان و مسوولیت مدنی معاف دانسته است. حصول برائت از بیمار، وجود قوه قاهره، فعل بیمار در خودداری کردن از معالجه، بی مبالاتی بیمار، اضطرار، رعایت مقررات و نظامات دولتی و عدم وجود رابطه سببیت بین فعل پزشک و ضرر وارد شده، از جمله عواملی است که به عنوان علل رافع مسوولیت مدنی پزشکان، مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته است. شرط عدم مسوولیت، تنها رفع مسوولیت مبتنی بر قاعده خطر و ایجاد محیط خطرناک را ایجاب می نماید و چنین شرطی، در فرض تقصیر عمدی یا سنگین بر خلاف نظم عمومی بوده و در فرض ارتکاب تقصیر در اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی و عدم رعایت نظامات دولتی نیز فعل پزشک امری دلخواهانه و وابسته به میل و اراده او خواهد بود. لیکن تحت شرایطی که در این پژوهش آمده، با توجه به پذیرش نظریه فرض تقصیر در قانون جدید و عنایت به این موضوع که پذیرش مسوولیت محض پزشک در قبال بیمار، مورد قبول مشهور فقهای امامیه بوده و قانونگذار در قانون فعلی، عدول از چنین نظری را پیشه نموده و چنین شرطی را مورد تعدیل قرار داده است پزشک از مسوولیت مدنی معاف خواهد بود و فعل او ضمانی در پی نخواهد داشت، و این به نحوی است که جابجایی بار اثبات دلیل را در پی خواهد داشت.
ملخص الجهاز:
"کلیداش: عدم مسؤولیت ، اضطرار، برائت ، ضمان ، مسوؤلیت مدنی ١ ه-مده در قوانین مصوب بعد از انقلاب اسلامی، مس أله مسؤولیت و ضمان پزشک ، همواره مورد بحث و مناقشه حقوقدانان بوده است به طوریکه در نوشته ها و تحقیقات پیشین در باب مسؤولیت مدنی و کیفری پزشکان با محوریت قانون مجازات اسلامی قدیم ، به تفصیل بحث شده است ؛ لیکن با تصویب قانون جدید مجازات اسلامی در سال ١٣٩٢، این باب دستخوش تغییر و تحولاتی نسبت به گذشته شده و این نیاز احساس شد که ضمن مرور ریشه های مس أله مطرح شده در فقه شیعه و تطبیق آن با قانون جدید؛ به سؤالاتی از این قبیل پاسخ داده شود که آیا در موردی که پزشک ه طور مستقیم باعث تلف جان یا مال بیمار میشود باید او را ضامن دانست هر چند در عالم پزشکی خطائی مرتکب نشده باشد؟ آیا پزشک محتاط حاذق غیر مقصر، در صورت اخذ برائت از بیمار، ضامن جبران خسارت وارد آمده به بیمار میباشد یا خیر؟ پزشکان معالج مطابق قانون ، باید قبل از ارائه خدمات خود نسبت به اخذ رضایت و برائت از بیمار اقدام کنند، اما گاهی بیمار در شرایطی نیست که پزشک بتواند از وی تحصیل برائت کنند، در این صورت تکلیف چیست ؟ از سویی عوامل رافع مسؤولیت از نگاه حقوق مجازات اسلامی، به شرایط و خصوصیاتی در شخص فاعل جرم که مانع از قابلیت انتساب رفتار مجرمانه به وی شده ، و به عدم مسؤولیت و مجازات او منجر می شود، در نظر گرفته میشود."