خلاصة:
سابقه و هدف: با توجه به شیوع بالای فقر آهن در کودکان پیش دبستانی و عوارض ناشی از آن و نیاز بکارگیری روشهای ترکیبی علاوه بر تجویز مکمل آهن برای کاهش فقر آهن، این پژوهش برای غربالگری فقر آهن کودکان 6-2 ساله مهد کودک های بهزیستی تهران و تاثیر آموزش تغذیه و اصلاح رژیم غذایی بر وضعیت آنان در سال 1378 صورت گرفت.
مواد و روشها: در مرحله اول این تحقیق توصیفی، کودکان 6-2 ساله 10 مهدکودک تحت نظارت بهزیستی استان تهران مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایشهای هموگلوبین، فریتین سرم و درصد اشباع ترانسفرین برای تعیین وضعیت آهن کودکان (کم خون، تخلیه ذخایر آهن، کاهش ذخایر آهن) انجام شد. در مرحله دوم کودکان مبتلا به فقر آهن به روش تصادفی ساده به گروه های شاهد، اصلاح رژیم غذایی به صورت یک وعده اضافی میوه از گروه مرکبات پس از صرف ناهار و آموزش تغذیه به صورت آشنایی مادران با اصول صحیح تغذیه کودک بر اساس هرم غذایی در جلسات آموزشی تقسیم شدند. برای هر کودک قبل و پس از مداخله پرسشنامه 24 ساعت یاد آمد و تکرر مصرف به همراه عادات مصرف غذایی پر شد. پس از 3 ماه از ۶۲ کودک که تا پایان مطالعه باقی مانده بودند جهت تعیین تاثیر مداخله بر فقر آهن مجددا نمونه خون گرفته شد.
یافته ها: از مجموع 438 کودک ۱۱.۴ درصد مبتلا به کم خونی، 62.8 درصد و 15.1 درصد به ترتیب مبتلا به تخلیه ذخایر آهن و کاهش ذخایر آهن و 10.7 درصد سالم بودند. بین گروه ها از نظر هموگلوبین و درصد اشباع ترانسفرین تغییرات معنی داری دیده نشد. فریتین سرم در ابتدای مداخله در گروه های شاهد، اصلاح رژیم غذایی و آموزش تغذیه به ترتیب: 8.9±3.1، 9.5±3.7 و 6.9±2.3 میکروگرم بر دسی لیتر و در پایان 3 ماه مداخله به ترتیب: 6.9±3.5، 11.2±5.0 و 10.7±5.9 میکروگرم بر دسی لیتر به دست آمد که از نظر فریتین بین گروه شاهد یا گروه های تجربی تفاوت معنی داری مشاهده شد (P<0.05) بدین ترتیب که در گروه آموزش تغذیه افزایش معنی داری بدست آمد اما در گروه اصلاح رژیم غذایی افزایش فریتین، معنی دار نبود. عادت تکرر مصرف آب میوه و میوه پس از صرف غذا به ترتیب در گروه آموزش تغذیه و اصلاح رژیم غذایی با تغییرات فریتین سرم ارتباط معنی داری نشان داد.
نتیجه گیری و توصیه ها: تکرر مصرف آب میوه غنی از ویتامین ث پس از صرف غذا حداقل 5 بار در هفته می تواند موجب تغییرات معنی داری در فریتین سرم طی 3 ماه شود. بنابراین آموزش تغذیه به مادران کودکان مبتلا به فقر آهن ضمن افزایش ذخایر آهن بدن کودکان، مانع از برگشت فقر آهن و عوارض ناشی از آن شده و سبب سلامت همه جانبه کودک و پیشگیری از سوء تغذیه را سبب خواهد شد.