ملخص الجهاز:
"نقلهایی که یا مستقیم به داستانی از ائمه معصوم میپردازند،مانند نقل ضامن آهو در خراسان یا نقلهایی که در داستانهای گوناگون به آموزشهای مورد توجه اسلام میپردازند نکتهی قابل ذکر در این نوع نقلها آن است که ترکیب فرهنگ ایرانی با فرهنگ و اندیشههای اسلامی است،به گونهای که امتزاجی جدی بین زمینههای ملی ایران با زمینههای اسلامی مورد علاقهی مردمان را به وضوح و روشنی ارایه میکند.
انتخاب داستانهایی که برای عامهی مردم آشنا بوده است و افزودن اضافات ضروری به هنگام اجرای آن داستانها در شکل نقل و بهرهگیری از ویژگیهای خاص بازیگران در بیان و حرکت هماهنگ و ایجاد کشش لازم متناسب با تقاضا و خواست مخاطبان،در کل از چیره دستی و قدرت مردمشناسی نقالان نشان دارد تیموریان اشاره کردهاند.
فردوسی نیز در ارتباط با وجود نقالی در زمان احمد سهل مروی چنین سروده است: کنون کشتن رستم آریم پیش ز دفتر همیدون بگفتار خویش یکی پیر بد نامش آزاد سرو که با احمد سهل بودی به مرو کجا نامه خسروان داشتی دل و پیکر پهلوان داشتی دلی پرز دانش سری پر سخن زبان پر ز گفتارهای کهن بسام نریمان کشیدش نژاد بسی داشتی رزم رستم بیاد تأکید ویژهی آثار ادبی قرن چهارم هجری در ایران مبنی بر پرداختن به قصهگویی و داستانهای مربوط به ایرانیان پیش از ظهور اسلام به گستردگی نقالی صحه میگذارد.
انتخاب داستانهایی که برای عامی مردم آشنا بوده است و افزودن اضافات ضروری به هنگام اجرای آن داستانها در شکل نقل و بهرهگیری از ویژگیهای خاص بازیگران در بیان و حرکت هماهنگ و ایجاد کشش لازم متناسب با تقاضا و خواست مخاطبان،در کل از چیرهدستی و قدرت مردمشناسی نقالان نشان دارد."