خلاصة:
دفاع و حفظ امنیت ، در زمره ی نخستین وظایف حکومت قلمداد می شود. دولت ها بـرای انجـام این وظیفه ی خطیر از شیوه های گوناگونی در تأمین و آموزش نیروی انسانی استفاده می کنند که خـدمت سربازی ، رویه ای مرسوم با سابقه ای دیرینه در این جهـت اسـت . بـا وجـود ایـن ، تاریخچـه ی خـدمت سربازی در اسلام ، یکی از موضوعاتی است که هنوز به آن پاسخ روشنی داده نشده اسـت . ایـ کـه نظـر اهل بیت (ع ) درباره ی خدمت سربازی به شکلی که هم اکنون در کشور ما اجرا می شود، چه بوده اسـت ؟ و آیا چنین چیزی اساسا «مقدس » هست یا خیر؟ هماوره بی پاسخ مانده و یا بـا پاسـخ هـای کلـی و مـبهم ماوجه شده است . بنابراین ، این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته ؛ در پی تبیین ایـن مسـأله بر اساس آیات قرآن و هم چنین گفتار حضرت علـی (ع ) در نهـ اج لبلاغـه مـ باشـد. از دیـدگاه حضـرت علی (ع )، لشکریان و سربازان ، دژهای محکم ملت و راه های تحقق امنیت هستند و ملت جـز بـا تکیـه بـر آنها نمی تاوند بر پای خود بایستد. حقیقت نیروهای مسلح در کلام حضـرت علـی (ع ) بـه عنـاون اولـین و اساسی ترین عامل ایجاد و بسط امنیت تجلی یافته است .از این رو، آن بزرگـاور، شـرایط و ویژگـ هـایی برای لشکریان و سربازان بیان می دارند که موضوع بحث مقاله ی پیش رو را تشکیل می دهد.
ملخص الجهاز:
از یک سـو، وضـعیت کشور به لحاظ شرایط امنیت و تهدیدها، نیازمند وجود نیروهای نظامی آماده اسـت و رهنامـه ی دفاعی ما نیز تا حدود زیادی متکی به نیروی انسانی است ، بر همین اسـاس ، عـده ای معتقدنـد سربازی حتی به شکل کنونی ، بخش قابل توجه و ضروری نیروهای مسلح را تأمین مـی کنـد و باید هم چنان وجود داشته باشد؛ اما از سوی دیگر، شرایط اجتمـاعی و اقتصـادی ، باعـث شـده است تا جوانان به دنبال حضور سریع تر در جامعه باشند و تمایـل کـم تـری بـه سـربازی نشـان دهند.
به جرأت می توان مدعی شد که در هیچ نظام و مکتب و آئینی ، وجوب دفاع از شـریعت ، کشور، مردم و حقوق فردی و اجتماعی ، به اندازه ی اسلام مطرح نشده است تا آنجا که «جهاد» را حتی به شکل «قتال » یعنی جنگ سرد و یا جنگ نرم ، بر همه واجب کرده است ؛ بـه گونـه ای که می فرماید: إن الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله صفا کانهم بنیان مرصوص "؛ (در حقیقـت خدا دوست دارد کسانی را که در راه او صف در صف چنان کـه گـویی بنـایی ریختـه شـده از سرب اند (محکم و غیرقابل نفوذاند) جهاد می کنند.
» (ابن میثم ، شرح نهج البلاغه ، نامه ی ١١) بدین ترتیب ، امام علی (ع ) پیشرفته ترین فنون نظامی عصر خود را به سپاهیانش آمـوزش می دهد، اما تنها به این مرحله بسنده نمی کند، بلکه بر بالا بردن روحیه ی سربازان نیز سـخت تأکید می کند؛ زیرا سپاه هر اندازه آموزش دیـده و مجهـز بـه سـلاح هـای روز باشـد، امـا از روحیه ی بالا برخوردار نباشد، کارآیی چندانی نخواهند داشت و این حقیقت ، بارها به اثبـات رسیده است .