خلاصة:
در کار آگاهیبخشی رسانه، دین همواره جایگاهی تأثیرگذار و محوری داشته است. هدف از نگارش این مقاله معرفی ویژگیها و کارکردهای رسانه به طور عام و رسانه دینی بهطور خاص، و تبیین تأثیر آموزههای دینی بر این نهاد و نهاد رسانه بر جامعه فرهنگی و مذهبی بوده است. روشن است که رسانه دینی به نوعی وامدار فرهنگ اسلامی است و دین نیز با رسانه رابطهای متقابل و تعاملی دارد. با وجود شمار بسیار زیاد نوشتهها درباره رابطه رسانه دینی و دین، تعداد آثاری که در آنها از تأثیر دیدگاه دینی، الهی و نگرش توحیدی بر رسانه و مخاطبان سخن گفته شده باشد بسیار اندک است. این در حالی است که تأثیر رسانه منطبق بر آموزههای دینی به قدری است که راهاندازان این گونه رسانهها، نخست باید برای دستیابی به اهداف خود، اصول و چهارچوبهای مبتنی بر آن را تعیین کنند؛ زیرا در این صورت (یعنی در صورت ایجاد چهارچوبهای نظری) دیگر به اصول رسانههای غربی نیاز نخواهند داشت و ساختار رسانه منطبق بر دین را خود در دست خواهند داشت.
ملخص الجهاز:
این در حالی است که تأثیر رسانه منطبق بر آموزههای دینی به قدری است که راهاندازان این گونه رسانهها، نخست باید برای دستیابی به اهداف خود، اصول و چهارچوبهای مبتنی بر آن را تعیین کنند؛ زیرا در این صورت (یعنی در صورت ایجاد چهارچوبهای نظری) دیگر به اصول رسانههای غربی نیاز نخواهند داشت و ساختار رسانه منطبق بر دین را خود در دست خواهند داشت.
یکی دیگر از هدفهای مهم این پژوهش فراهم کردن چهارچوبی عملی و مبتنی بر آموزههای اسلامی برای رسانههای همگانی، بهویژه رادیو و تلویزیون و مطبوعات است تا این رسانهها جهتی دینی یابند و تأثیرگذاری آنها افزایش یابد.
چگونگی ارتباط دین و رسانه سؤالی که در این بخش مطرح میشود و برخی نیز به طور تلویحی بدان توجه کردهاند این است که اگر زمینه ورود تمامعیار دین به رسانه فراهم باشد، دین معمولا در کدام حوزه بهتر و بیشتر کارکردهای پیشبینیشده را انجام خواهد داد؟ به بیانی مصداقی، چقدر میتوان از دینی دارای حضور اجتماعی بسیار (همچون اسلام) انتظارداشت تا ضرورتهای کارکردی رسانه (همچون فرهنگسازی، انتقال و اشاعه فرهنگی، وحدت ملی و مذهبی، تبیین و تعمیق باورهای دینی) را برعهده گیرد و به محتوا یا شکل پیام و برنامه متناسب با ظرفیتهای خویش جهت دهد؟ بیشک، برای دادن پاسخ تفصیلی به این سؤال باید ظرفیت دین و رسانه، قابلیتهای رسانهای شدن دین، معیار دینی بودن یک برنامه و گونههای مختلف بازتاب برنامه را شناخت.