خلاصة:
محور اصلی نگاشته حاضر بررسی تحلیلی نگاه قرآن به مسئله توحید ربوبی است. مهم ترین حوزه پیوند یافته با این مسئله امری است که از آن با عنوان عنایت و یا به تعبیر قرآنی هدایت، نصرت، امداد و همانند آن میتوان یاد نمود. بر این اساس، نگاشته حاضر با روش کتابخانه ای و شیوه ی تحلیلی سامان یافته است. اهمیت این بررسی از آن روست که بیشترین عقاید شرک آمیز از مراحلی پس از پذیرش وجود خدا و باور به آفریننده بودن الله نسبت به جهان آغاز میگردد.ایات قرآن دلالت دارد بدکیشان، به توحید در خالقیت باورمند بوده و در مرتبه ربوبیت و متلازم با آن توحید در عبادت دچار شرک شده اند. آنچه پژوهه پیش رو به آن رهنمون شده است، پس از شناخت یابی به ماهیت توحید ربوبی، نخست شکل گیری ربوبیت الهی از دو مولفه علم و قدرت مطلق خداوندی در کنار اراده آزاد الهی است و افزون بر این از نگاه قرآن بستر عنایت و هدایت الهی گونهها و مراتب متفاوتی را در خود جای داده است؛ که تلاش شده است گونهها و مصادیقی از آن تبیین شود.
ملخص الجهاز:
آنچه پژوهه پیش رو به آن رهنمون شده است، پس از شناخت یابی به ماهیت توحید ربوبی، نخست شکل گیری ربوبیت الهی از دو مولفه علم و قدرت مطلق خداوندی در کنار اراده آزاد الهی است و افزون بر این از نگاه قرآن بستر عنایت و هدایت الهی گونهها و مراتب متفاوتی را در خود جای داده است؛ که تلاش شده است گونهها و مصادیقی از آن تبیین شود.
به عنوان نمونه خداوند جهاد و نبرد را نیز برای بندگان خویش با قید فی سبیل الله مقید مینماید؛ «و قاتلوا فی سبیل الله»(بقره/244) علامه طباطبایی در توضیح این قید و ارتباط آن با علم الهی بر این بارو است؛ این قید برای آن است که به گمان کسی در نیاید و کسی خیال نکند که این وظیفه دینی مهم، صرفا برای این تشریع شده که امتی بر سایر مردم تسلط پیدا کرده، و اراضی آنان را ضمیمه اراضی خود کند.
(فخر رازی، 1420، ج18: 383؛ مکارم، 1374، ج9: 192) به هر حال قدرت و علم الهی در این زمینه نشانگر تدبیر واحد در نظام هستی و بیانگر دیدگاه قرآن در وحدانیت ربوبیت الهی است که در جزئی ترین امور نیز نمایان شده است و دلیل این وحدت، نتیجه تحقق توحید ربوبی یعنی تبلور وجود نظم و عدم تعارضی است که در تدبیر نهایی هر امر محقق میباشد و نظام عالم را به چالش و فساد دمادم نمی کشاند.
دو مولفه اصلی شکل دهنده و اثبات کننده اندیشه توحید در ربوبیت از نگاه کلام وحی عبارتند از: علم و قدرت مطلق الهی، که این دو در کنار اراده آزاد الهی تحقق بخش ربوبیت توحیدی اند.