خلاصة:
درک درست از مفاهیم آیات قرآن، در گرو بهرهگیری از ابزارهای کارآمد در عرصۀ قواعد تفسیر است. «سیاق» بهعنوان یکی از مهمترین قواعد تفسیری، کارکردهای متنوعی در معناشناسی مدالیل و مفاهیم قرآن کریم دارد. اهلبیت(ع) بهمثابۀ مفسران راستین قرآن، در مقام بیان مفاد آیات از انواع کارکردهای سیاق و قابلیتهای متنوع آن در تبیین ظواهر قرآن بهره بردهاند. ایشان در عرصة معناشناسی، حوزۀ معنایی مفردات قرآنی را که با صرف لغتبسندگی امکانپذیر نیست، آشکار ساختهاند. در عرصۀ تبیین مفاهیم قرآنی، با توجه به انعطافپذیر بودن گزارههای قرآنی برای برداشتهای مختلف، اهلبیت(ع) تکیه بر قاعدۀ سیاق را در جلوگیری از نقصان و لغزش در استنباط از آیات قرآن کارآمد دانستهاند. این کارآمدیها در عرصههایی چون تقیید مطلق، تخصیص عموم، تبیین مجمل و تبیین مصداق مفاهیم فراگیر دیده میشود. ستردن شبهات از چهرة متشابهات قرآنی، کارکرد دیگر سیاق در روایات تفسیری اهلبیت(ع) به شمار میآید.
ملخص الجهاز:
١. کارکرد معناشناختي مفردات قرآني در شماري از آيات ، مفردات و ترکيب هايي به کار رفته است کـه توجـه بـه سـياق آيـه در تحديد ميدان مفهومي و وجه تمايز آنها با واژگان مشابه و هم خانوادة معنايي کارآمد اسـت .
/ شماري از روايات تفسيري اهل بيت ، با استناد به سياق آيات ، کارکردي معناشـناختي را از استناد به سياق در تبيين معاني واژگان نشان داده اند که خود ميتوانـد بـه عنـوان يکـي از اصول تفسير در فهم قرآن راهگشا باشد.
/ در برخي از روايات اهل بيت ، به مفهومي فراتر از مفـاهيم يادشـده در پرتـو سـياق آيـه / اشاره شده است ؛ به طوريکه ابهام در معناي ترکيب «اتمام حج » زمينۀ پرسشي از معصـومان / را فراهم کرده و راوياني چون محمد بن مسلم از امام باقر پرسيده انـد: مـراد از مفهـوم ايـن ترکيب چيست ؟ روشن است که پرسشگران با معناي لغوي مفردات اين ترکيب آشـنا بـوده انـد، / ليکن مفهوم ترکيبي آن در اين آيه برايشان مبهم بوده اسـت .
تبيين دلالت کلام / پاره اي از کارکردهاي سياق در روايات تفسيري اهل بيت بـه تبيـين مـدلول يـک کـلام اختصاص دارد که در اين خصوص به نمونه هايي ميپردازيم .
بهشتي شدن وارثان ، معلول دو عامل عدم ظلـم و پيشـتازي در خيـرات اسـت کـه شايستگي برگزيدگي وراثت کتاب را براي آنان فراهم کرده و در اين بخش از آيات بـه آن دو اشاره شده است .