ارتباط خلافت عباسی با حکومت های ایرانی مقالة

اگرچه ایرانیان در شکل گیری خلافت عباسی نقش بسیار مهمی داشتند، ولی عباسیان پس از تثبیت قدرت، سیاست خود را نسبت به آنان تغییر داده، سیاست خشونت را در پیش گرفتند. همین مسئله در واکنش ایرانیان در برابر خلافت عباسی مؤثر بود. ایجاد شورش ها و تشکیل حکومت هایی همچون طاهریان، صفاریان و سامانیان نتیجه طبیعی تغییر سیاست خلافت عباسی در برابر ایرانیان بود. پس از ایجاد این حکومت ها بنا به شرایط و مسائل ایجاد شده، تعامل و تقابل بین خلفای عباسی و امارت های ایرانی پیش آمد، به ویژه آنکه بعضی از آنها، مانند صفاریان، بدون عهد و منشور خلیفه به قدرت رسیده بودند.

"عباسیان نیز به این خدمات ارج نهاده و آل طاهر را به خود نزدیک نمودند و در درگیری بین آنها و صفاریان جانب طاهریان را می گرفتند;([10]) هرچند که در اواخر عهد طاهری به علت ضعف حاکم بر امارت آنها دیگر قادر به انجام و ادامه این خدمات نبودند; برای مثال، یکی از مأموریت های آنان در خراسان مبارزه با قیام های شیعی در طبرستان بود، ولی محمدبن طاهر در این زمینه توفیقی به دست نیاورد و حتی لشکریان او در سال 257 هجری از حسن بن زید شکست خوردند و او بر قسمتی از سرزمین های تحت سلطه طاهریان دست یافت. هرچند که عمرو لیث نسبت به خلیفه عباسی اظهار اطاعت می کرد و در جنگ خلیفه با صاحب الزنج به دستگاه خلافت کمک مالی نمود و یا زمانی عمرو متوجه شد حاکم فارس از ارسال هدایا و خراج به دربار خلیفه نافرمانی کرده است به سوی فارس رفت و به نام خود و خلیفه سکه زد و از صاعدبن مخلع، وزیر معتمد عباسی، عذرخواهی نمود و محمدبن لیث، حاکم فارس را خلع کرد; ولی معتمد که از صفاریان ناراضی بود در جمع حجاج خراسان اعلام کرد که عمرولیث از امارت داده شده خلع می شود و دستور داد او را لعن نموده و حکومت خراسان را به محمدبن طاهر واگذار نمایند. ([25]) سامانیان در ادوار بعدی تلاش زیادی برای بهبود روابط با خلافت عباسی انجام دادند، ولی به خاطر حوادث سیاسی ـ نظامی دستگاه خلافت و استیلای آل بویه بر بغداد به نتیجه نرسیدند; به ویژه آنکه سامانیان حنفی مذهب از این زمان به بعد باید تحت اطاعت خلیفه ای می بودند که خود تحت نظارت امرای شیعی آل بویه بود."