خلاصة:
سرمایه انسانی عامل مؤثری در توسعه اقتصادی، پرکردن شکاف فناوری و حرکت از اقتصاد منابع محور به سمت اقتصاد دانش محور کشورهای درحالتوسعه، محسوب میشود. به همین منظور سهم قابل توجهی از منابع کشورهای در حالتوسعه صرف آموزش نیروی انسانی میشود. اما زمانی که باید سرمایه انسانی مورد بهرهبرداری قرار گـیرد، به شکل مهاجرت نخبگان خارج شده و زیان جبرانناپذیری متوجه این کشورها میکند. گرچه عوامل متعددی در مهاجرت نخبگان تأثیر دارند ولی ناکارآمدی نظام ملی نوآوری در کشورهای در حالتوسعه تأثیر قابل توجهی بر مهاجرت نخبگان دارد زیرا به عنوان عامل دافعه موجب خروج سرمایه انسانی از کشورهای درحال توسعه میشود. در واقع ضعف ساختارهای علمی و پژوهشی در کشورهای فوقالذکر به عنوان یک عامل اصلی در مهاجرت نخبگان میباشد. لذا هدف اصلی این مطالعه بررسی ساختار نظام ملی نوآوری و همچنین تأثیر آن بر مهاجرت نخبگان از کشورهای منتخب خاورمیانه به ایالات متحده آمریکا طی دوره زمانی 2000 -2009 و با روش تحلیلی-توصیفی میباشد. نتایج این مطالعه نشان داد، کشورهای خاورمیانه از لحاظ شاخصهای نظام ملی نوآوری شکاف عظیمی با کشور ایالات متحده آمریکا دارند. همچنین کشورهایی نظیر ترکیه و کویت که از نظام نوآوری مناسبتری نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه برخوردارند، مهاجرت نخبگان از کشورهای فوقالذکر کمتر میباشد. باید خاطر نشان ساخت، نظام ملی نوآوری کشور جمهوری اسلامی ایران نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه دارای عملکرد ضعیف میباشد و از لحاظ مهاجرت نخبگان در بین کشورهای فوقالذکر رتبه اول را اخذ کرده است
ملخص الجهاز:
"بنابراین پیشنهاد می شود سیاستگذاران کشورهای مورد مطالعه با نگاه جامع به بهبود مولفه های فوق الذکر در راستای افزایش جاذبه و کاهش دافعه برای نخبگان کشور اقدام کنند که در این راستا پیشنهاداتی جهت ارتقای نظام ملی نوآوری و جلوگیری از مهاجرت نخبگان از کشورهای درحال توسعه ارائه می گردد: - تغییر رویکرد از اقتصاد منابع و سرمایه محور به اقتصاد دانش محور از طریق اتخاذ سیاست هایی که بر تقاضا، عرضه و اشاعه نوآوری تأثیر می گذارد؛ - اتخاذ سیاست هایی به منظور اصلاح تدریجی قیمت های نسبی مولفه های دانش (نظیر سرمایه انسانی و تحقیق و توسعه ) به نفع مولفه های فوق ؛ - تدوین و اجرای قوانین مناسب جهت حمایت از حقوق مالکیت فکری پژوهشگران ، مخترعان و مبتکران ؛ - افزایش ارتباط و همکاری مؤثر میان دانشگاه ها و مراکز پژوهشی با بخش های صنعتی و اقتصادی ؛ - تلقی پژوهش به عنوان یک اقدام جهت دستیابی به توسعه و توجه به مطالعات کارشناسی و به کارگیری نتایج و یافته های پژوهشی در بخش های قانون گذاری ، سیاست گذاری ، اجرایی و تولیدی ؛ - ارائه یک رویکرد نظام گرا در تعیین نیازها، قابلیت ها و تنگناهای بخش پژوهش و فناوری ؛ - ایجاد نظام جامع و کارآمد برای ارزیابی و نظارت بر فعالیت ها و نحوه استفاده از منابع تحقیقاتی و میزان کارآیی و اثربخشی آن ؛ - ارائه تسهیلات ویژه به نخبگان و نوآوران (مانند امکاناتی نظیر مسکن ، آزمایشگاه و غیره )؛ - بسترسازی برای مشارکت نخبگان در تصمیمات اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی ؛ - توسعه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در سیستم آموزش و پرورش و آموزش عالی و - فراهم نمودن امکانات پژوهشی و بهینه سازی سیستم آموزشی برای نیل به جایگاه مناسب علمی از طریق تقویت زیرساخت های علمی ."