خلاصة:
آموزه های اخلاقی، قسمت اعظم جوهره دین اسلام را تشکیل م یدهد. بارها آموزه هایپیامبر در آخرین سفر زیارت خانه خدایش، با رویکردهای تاریخی، کلامی، ادبی، حدیثیو تفسیری نگریسته شده است، اما در این مقاله به رویکرد اخلاقی - سیاسی آن توجهمی شود. بدون تردید، عنایت به آموزه های اخلاقی - سیاسی را از ابتدای این حرکتهد ف مند و بیانات سرشار از معارف اخلاقی - سیاسی آن را، که در منطقه ای موسوم بهایراد شده است، می توان رصد کرد. شجاعت در اظهار حق و تحمل مصائب « غدیر خم »ناشی از آن، تسلیم در برابر قضای الهی، سرسپردگی و انقیاد تام به امام همام عادل عالم،تمسک به تقوا و علم و توجه به حقوق متقابل مردم و حاکمیت به منزله محوری ترینآموزه اخلاقی، و معرفی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان الگوی عملی این معارف، از دیگرجلوه های ویژه این اثر جاودانی در تاریخ حیات بشر است که در این مقاله سعی م یشودبدان پرداخته شود.
ملخص الجهاز:
"پیامبر(ص) در پایان خطبه، بیعت با ولایت حضرت علی(ع) را مطرح فرمودند و از آنجا که پیامبر(ص) هیچ سخنی را بر زبان جاری نمیسازد؛ مگر اینکه خداوند امر فرموده باشند، لذا امر به بیعت همان طور که در خود خطبه هم تصریح شده است، به امر خداوند متعال هست؛ زیرا خداوند در قرآن میفرماید: «و ما ینطق عن الهوی»؛ پیامبر از روی هوی و هوس سخن نمیگوید «ان هو الا وحی یوحی»؛ قرآن و آنچه را که از احکام برای شما میخواند چیزی جز وحی از طرف خداوند نیست که بر او به وسیله جبرئیل نازل شده است و از سوی دیگر پیامبر(ص) نیز نمیتوانستند فرد دیگری غیر از آن کسی که خداوند متعال برای این مقام برگزیده بود را برای مقام امامت معرفی نمایند.
»(31) پیامبر با این کلام میخواهد بگوید آیه تبلیغ، تنها آیهای نیست که درباره حضرت علی نازل شده است، بلکه آیه رکوع نیز در شأن اوست(32) و میفرماید: «علی بن ابی طالب، همان کسی است که نماز به پا داشت و در حال رکوع، زکات پرداخته و در هر حالتی (رضایت) خداوند عزوجل را میخواهد».
تسلیم شدن در برابر فرمان الهی و پذیرش ولایت انسان کامل و برگزیده خداوند، یعنی امام علی(ع) در این خطبه، مبتنی بر علم و ایمانی یقینی است که تنها در سایه یک رویکرد خیراندیشانه و اخلاقی به زندگی و حقیقت وجودی انسان انجام گرفته و تنها انسانهایی که به معرفت حق رسیده و در برابر حقانیت آن، سر تسلیم فرود آوردهاند، خواهند توانست به حقایق ذکر شده در این خطبه و فرامین الهی، معرفت حقیقی یافته و بدان ایمان بیاورند؛ که این، خود بالاترین خصیصه اخلاقی یک انسان مسلمان است."