خلاصة:
سرزمین ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی به جهت دارا بودن موقعیت فرهنگی ویژه و سابقه وجود ادیان و فرقه های مختلف و همجواری با مراکز صوفیانهای نظیر خراسان، دارای زمینه های ذهنی مناسب جهت پذیرش عقاید صوفیانه بود. به علاوه ظهور علمای دینی و فقهای مشهور در طی قرون مذکور در ماوراءالنهر و رابطه نسبتا خوب صوفیان با آنها و نگرش مثبت تعالیم صوفیان که شامل آراء و عقاید تمام فرق منطقه میشد، سبب جلب نظر گروههای مختلف مردمی و ظهور طریقت های صوفیانه مشهوری نظیر یسویه، خواجگان و... در ماوراءالنهر و ترکستان شد که در این بین، طریقت یسویه با نشاتگیری از محیط فرهنگی ماوراءالنهر و با ارشادهای خواجه احمد یسوی بنیانگذار آن، در ترکستان (شهر یسی) بنیان گذاشته شد و در طی مدت کوتاهی مریدان بسیاری در بین ترکهای ترکستان و ماوراءالنهر یافت. در این تحقیق سعی برآنست تا با نگاهی گذرا به جریانهای عمده صوفیانه ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی، به دوران زندگی و اندیشه های خواجه احمد یسوی و جریان تصوف عرفانی یسویه و شاخه های عمده آن در ترکستان و ماوراءالنهر پرداخته شود.
Transoxiana in the first Islamic centuries was ready had proper mental opportunities and backgrounds to accept Sufi’s beliefs due to its special cultural situation، the diversity of religions، and also being
adjacent to Sufi’s centers such as Khorasan. In addition، the appearance of famous religious scholars and leaders in Transoxiana، with whom Sufis established good relationships، and the positive approach of Sufi’s teachings encompassing opinions of all religious groups of Transoxiana led to more people becoming attracted to Sufi’s creeds such as Yasavyeh، Khajegan، etc. in Transoxiana and Turkistan during this century. Yasavyeh creed، founded Khwaja Ahmad Yasavi، found many followers among Turks of Turkistan and Transoxiana in a short period of time. This study is an attempt to investigate major currents of sufism in Transoxiana in the first Islamic centuries. It is also a study of the life and thoughts of Khwaja Ahmad Yasvy and growth of Yasvy mystical Sufism and its branches in Turkistan and Transoxiana.
ملخص الجهاز:
com خواجه احمد يسوي و رشد طريقت يسويه در آسياي مرکزي چکيده: سرزمين ماوراءالنهر در قرون نخستين اسلامي به جهت دارا بودن موقعيت فرهنگي ويژه و سابقه وجود اديان و فرقه هاي مختلف و همجواري با مراکز صوفيانه اي نظير خراسان ، داراي زمينه هاي ذهني مناسب جهت پذيرش عقايد صوفيانه بود.
در ماوراءالنهر و ترکستان در طي همين دوران يعني قرون نخستين اسلامي و پيش از هجوم مغولان شکل گرفتند و خانقاه هاي مشايخ اين طريقت ها تا مدت ها به فعاليت خود ادامه داده مريدان بسياري را جذب کردند و با رشد و گسترش و تکامل خود به ديگر نقاط جهان اسلام نيز راه يافتند.
نگاهي به جريانهاي عمده صوفيانه ماوراءالنهر پيش از شکل گيري جريان يسويه سرزمين ماوراءالنهر همواره مرکز تلاقي اديان و فرهنگ هاي مهم آسيائي و وراث فرهنگ مانوي در دره فرغانه و غربيترين مرز سرزمين هاي بودايينشين بوده است ، در دوران اسلامي نيز موقعيت فرهنگي ويژه اين سرزمين تأثير بسزائي در رشد تصوف اسلامي داشت ، به طوري که اين سرزمين از همان قرون نخستين اسلامي جايگاه صوفياني گرديد که هر کدام به نوعي در تاريخ تصوف تأثيرگذار بودند.
از صوفيان مشهور ماوراءالنهر در قرون نخستين اسلامي ميتوان به محمد بن علي ترمذي، محمد بن ابي اسحاق ابراهيم بن يعقوب کلاباذي بخاري و خواجه يوسف همداني اشاره کرد که با طريقت هاي خود راه را براي طريقت يسويه هموار و مهيا ساخته اند: محمدبن علي ترمذي محمد بن علي ترمذي معروف به «حکيم ترمذي» از صوفيان قرن سوم هجري/نهم ميلادي بود.