خلاصة:
در ایران عهد باستان همه ی ادیان ومذاهب ،در رقابت با یکدیگر،به دنبال رسیدن به قدرت بودند وحتی سعی در تشکیل حکومت داشتند .برخی حکومت ها هم با به قدرت رسیدن بعضی از ادیان تشکیل شده اند. در این میان حکومت اشکانی با روحیه بردباری و شکیبایی مذهبی، خود را از دعواهای دینی رها ساخت وتوانست بر ادیان حکومت کند. شاهان اشکانی که عقاید مذهبی خود را داشتند و گاهی در راه رسیدن به مقاصد سیاسی، خویش را مقید به انجام امور دینی نشان می دادند با سیاست تساهل وتسامح دینی، همه ی ادیان ومذاهب را به رسمیت شناختند ولی هیچ دین ومذهبی را به عنوان آیین رسمی اعلام نکردند وپیروان هر یک از ادیان، آزادانه در کیش خود باقی می ماندند . سوال اصلی این مقاله عبارت از آن است که : سیاست دینی پادشاهان اشکانی بر چه اساسی بود؟
این پژوهش در ردیف تحقیقات تاریخی جای می گیرد که به شیوه ی تحلیلی توصیفی به نگارش درآمده است و از نظر هدف از جمله تحقیقات نظری می باشد . در فرایند تحقیق ، اطلاعاتی راجع به سیاست دینی شاهان اشکانی جمع آوری شده که با مطالعه ی آن می توان روحیه ی تساهل و تسامح مذهبی اشکانیان را عامل مهم عمر طولانی حکومت اشکانی دانست .
این مقاله با بررسی همه جانبه موضوع به مواردی از جمله : عقاید دینی وباورهای مذهبی سلاطین اشکانی، سیاست دینی شاهان اشکانی ، بررسی تساهل و تسامح مذهبی در دوره ی اشکانیان ؛ پرداخته است. این نوشتار شامل یک مقدمه ، متن اصلی ، نتیجه وفهرست منابع ومآخذمی باشد.
ملخص الجهاز:
شاهان اشکانی که عقاید مذهبی خود را داشتند و گاهی در راه رسیدن به مقاصد سیاسی، خویش را مقید به انجام امور دینی نشان می دادند با سیاست تساهل و تسامح دینی، همه ی ادیان ومذاهب را به رسمیت شناختند ولی هیچ دین و مذهبی را به عنوان آیین رسمی اعلام نکردند و پیروان هر یک از ادیان ، آزادانه در کیش خود باقی می ماندند .
پادشاهان اشکانی هیچ اصراری نسبت به تغییر آیین اسیران و ملل تابعه نداشتند و حتی خود مختاری قابل ملاحظه ای به ایالات تحت سلطه ی امپراتوری خویش می بخشیدند و اینگونه از شورش های احتمالی با انگیزه های دینی بر علیه حکومت می کاهیدند و موجب اتحاد و همبستگی میان ادیان مختلف و اقوام گوناگون به نفع دولت اشکانی می شدند .
جهت آگاهی بیشتر ر ک رجبی ، ١٣٨٦ :ص ١٢١) از این رو می توان نتیجه گرفت که دولت اشکانی بر پایه و اساس تعالیم میترائیسم شکل گرفته و اغلب پادشاهان به پرستش مهر و آیین میترا گرایش داشته اند با بررسی اطلاعات محدود در مورد بیرق و پرچم های عصر اشکانی به علائم و نشانه های آیین میترا بر می خوریم .
رجبی ، ١٣٨٧ :ص ١٦٧) در دوره ی اشکانی احساسات ملی و ملی گرایی ، بیشتر از ترویج اعتقادات دینی و گرایش های مذهبی ، اهمیت داشت زیرا اشکانیان برای بیرون راندن سلوکیان از ایران ، به اتحاد و همبستگی همه ی ادیان و مذاهب نیاز داشتند .