خلاصة:
شهرها نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی برای توسعه هستند. طرح های توسعه شهری مانند طرح جامع، مهم ترین ابزارهای اجرای سیاست ها و برنامه ها به شمار می روند. اجرای موثر این طرح، نیازمند اسناد بالادستی مانند طرح آمایش سرزمین، سیاستگذاری بهتر در برنامه های توسعه کلان، مدیریت شهری کارآمد و مشارکت مردم است. در این مقاله، برای تحلیل تحولات شهری در ایران، از نظریه شهرنشینی وابسته استفاده شده است و با مروری بر مهم ترین اقدام های مداخله ای دولت ها برای توسعه شهری، نقدهای مطرح شده درمورد طرح های توسعه شهری در دوران حاضر بیان می شوند. به نظر می رسد که اکنون در نبود مشارکت و نظارت مردمی، سیاست ها و برنامه های توسعه شهری گرفتار در دیوان سالاری های عظیم و رانت جویی های سازمان های عمومی، در مقابله با شرایط شهرنشینی وابسته شکست خورده اند. آنچه رشد شهرها را هدایت می کند، نه چارچوب های سیاستی، بلکه منافع گروه های قدرتمند سودجویی از زمین و رانت های شهری و تقلای تهیدستان شهری برای تصرف زمین و ساخت کاشانه ای محقر است. شرایطی که تداوم وضعیت شهرنشینی پیرامونی را در پی خواهد داشت.
Cities need good، participatory and effective policies and plans for development. Urban development plans such as comprehensive plan are the most important tool for implementation of policies and plans. The effective implementation of city development plan requires high level documents such as spatial planning; good macro development plans policies، efficient urban management and public participation. I used the dependency theory for analyzing urban changes in Iran. The most important state interventions in urban development are reviewed and urban development plans are criticized. It seems urban development policies and plans are defeated by the lack of public participation and monitoring، huge inefficient bureaucracies and rent seeking public organizations. The formal policies and plans can’t solve the problems of dependent urbanization. The urban growth is leaded by the interests of powerful groups who are seeking land and city rents and the poor people who are trying for land acquisition and building slums. The continuity of periphery urbanization is the result of such condition.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله ، براي تحليل تحول هاي شهري در ايران ، از نظريۀ شهرنشيني وابسته استفاده شده است و با مروري بر مهم ترين اقدام هاي مداخله اي دولت ها براي توسعۀ شهري، نقدهاي مطرح شده درمورد طرح هاي توسعۀ شهري در دوران حاضر بيان ميشوند.
با وجود تأسيس وزارتخانه ها و سازمان هاي مختلف و تدوين و اجراي انواع سياست ها، برنامه ها و طرح ها، مشکلات عمدٔە شهرنشيني کشور مانند تمرکز عمدٔە جمعيت در تهران و کلان شهرها، تداوم جريان مهاجرت به شهرهاي مذکور، گسترش اسکان غيررسمي و فقر در شهرها، حل نشده باقي مانده اند.
از آنجاکه شکل گيري و استمرار شهرنشيني وابسته ، حاصل نظام توليد سرمايه داري وابسته و قرارگيري کشور در موقعيت پيراموني و درمورد کشورهاي نفتي ، نيمه پيراموني است ، سياست هاي توسعۀ شهري متمرکز بر شهر و بدون توجه به مسائل ساختاري ، بنياديتر از حل مشکلات شهري، بازمانده و ناکارآمد جلوه ميکنند.
آيا ناکارآمدي طرح هاي توسعۀ شهري و ناتواني در اجراي مؤثر آن ها سبب تشديد وضعيت شهرنشيني وابسته شده است ؟ روش شناسي مقالۀ حاضر رويکرد کيفي دارد و در آن ، اسناد اداري و پژوهشي مربوط به سياست ها، برنامه ها و طرح هاي توسعۀ شهري در ايران بررسي ميشود.
از مهم ترين سياست ها و برنامه هاي مؤثر بر توسعۀ شهري در سال هاي بعدي بايد به اجراي برنامۀ اصلاحات ارضي در دهۀ ١٣٤٠ که تشديد مهاجرت روستاييان به شهرها را در پي داشت ، تهيۀ طرح هاي جامع براي شهرها در اواخر اين دهه و تصميم به ساخت شهستان پهلوي در تهران به عنوان مرکز جديد پايتخت در ابتداي دهۀ ١٣٥٠ اشاره کرد.
(
, 
, 
)
