خلاصة:
خسارت تبعی وارد برتمام اعضای یک گروه یا جمعیت به اعتبار عضویت یا دارا بودن هویت ، منافع ، اهداف ویا هرگونه وجه مشترک دیگری، زیان جمعی یا گروهی نامیده میشود. در ایـن نوع زیان هیچ یک از اعضا به طور خاص و مستقیم زیـان نمـی بینـد، لکـن همـه آنـان بـه تبـع صدمه وارد بر گروه و جمعیت به نحو یکسان دچـار زیـان مـیگردنـد. درایـن مقالـه مفهـوم ، اوصاف ، قابلیت جبران ونحوه مطالبه این قبیل خسارات مورد بررسـی تطبیقـی در سـه نظـام حقوقی س ایران قرار گرفته است . در نظام حقوقی کامن لا بویژه در انگلیس و آمریکـا عنـوان دعاوی گروهی بطور گسترده در قوانین و رویه قضایی پذیرفته شده و امری معمـول اسـت . در حقوق فرانسه با قیود و شرایط و محدودیت هایی این امر مورد پذیرش قرار گرفتـه اسـت . در ایران طرح این گونه دعاوی معمول نیست ورویه قضایی وجود نداردو بجزقـوانین تـازه - تصویب نشانه های جغرافیایی وثبت علائم تجاری، در گذشته قانون صریحی وجـود نداشـته است . با وجود این ، براساس اصول حاکم بر جبران خسارت و از جمله اصل لا ضرر و مـاده یک قانون مسئولیت مدنی، جبران ضرر جمعی قابل پذیرش به نظر میرسدو مطالبـه خسـارت به نمایندگی از جمع ویا در صورت فقدان شخصیت حقـوقی جمعیـت ، طـرح دعـوا بـه وسـیله هریک از اعضا امکان پذیر است .
ملخص الجهاز:
"در حقوق ایران متن صریح قانونی بطور عام دراین زمینه وجود نداردتنهادرقانون نشـانه های جغرافیایی مصوب سال ١٣٨٣ وقانون ثبت علایم تجارتی امکان طرح دعـوای جمعـی در- خصوص همین موارد خاص پیش بینی شده است لکن برخی حقوقدانان ضـمن پـذیرش اصـل امکان مطالبه خسارت جمعی دارا بودن شخصیت حقوقی را شرط مطالبه خسـارت دانسـته و جمعیتی را که فاقد شخصیت حقوقی است و یـا نماینـده ای جهـت مطالبـه نـدارد، ذی حـق در مطالبه خسارت نمیدانند [١٠،ص ٢٧٣؛ ٦، ص ١٣٩]، این دسته به داشتن شخصـیت حقـوقی و یا نماینده نیز اکتفاء نکرده و معتقدند جمعیت در صورت داشتن شخصیت حقـوقی نیـز تحـت شرایطی خاص حق مطالبه خسارت دارد[٢٣،ص ١٩٦].
گروه های فاقد شخصیت حقوقی ونماینده مانندگروه های صـنفی، شـغلی، کـه بـه صـورت سازمان یافته ورسمی تشکیل نشده وشخصیت حقوقی ندارند ودرنتیجه فردیـا افـراد معینـی به عنوان نماینده آنان وجود ندارددر حقوق فرانسه وایران امکان طرح دعوا ندارندلکن در نظام کامن لا ونیز بنا بر نظریه منتخب در حقوق ایران مبنی برامکان طرح این قبیل دعاوی میتـوان گفت از آن جایی که جمعیت فاقد نماینده ، نماینده ای جهت طرح دعوا ندارد و جمـع شـدن تمـام افراد جمعیت نیز امکانپذیر نیست امکان مطالبه خسارت توسط هر یک از افراد جمعیت وجـود دارد [٢، ص ٣]، در قوانین ایران ماده ٢ قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی (مصـوب سـال ١٣٨٣ ) ومـاده ١٩ قـانون دیـوان عـدالت اداری نظریـه نگارنـده را تاییـد مـیکننـد ونمونـه ای ازمطالبه خسارت توسط هر یک از افراد جمعیت میباشند [٢٨، ص ١٣٥] ماهیت خسارات وارد بر جمعیت ممکن است مالی یا معنـوی باشـد کـه از ایـن جهـت نیـز نحوه مطالبه هر یک متفاوت است ."