خلاصة:
حکومت ها همواره مسائل پیش روی خود را با اتخاذ خط مشی هایی حل می کنند که مشخص کننده شیوه مورد اعتماد آن نظام سیاسی در مواجهه با مساله ادراک شده است. انتساب یک حکومت به یک مکتب فکری، در دو عنصر ساختار سیاسی و نظام تصمیم گیری آن متجلی خواهد شد. حکومت های اسلامی نیز که داعیه انتساب به مبانی دین مبین اسلام را دارند بر همین اساس می بایست ساختار سیاسی و نظام تصمیم گیری و خط مشی گذاری خود را منطبق بر اراده شارع مقدس سامان دهند. پژوهش حاضر، با تمرکز بر مفهوم حجیت خط مشی های حکومت، به دنبال پاسخ به این سوال است که خط مشی های حکومت باید حائز چه مولفه هایی باشند تا بتوان آنها را از نگاه شرع مقدس اسلام و مبانی فقه امامیه حجت دانست. برای رسیدن به این پاسخ، با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و نیز استدلال فقهی و اجتهادی در تحلیل آن، دیدگاه های شهید سیدمحمدباقر صدر را مورد واکاوی و تدقیق قرار دادیم. حاصل این پژوهش، دستیابی به سه مولفه استناد اجتهادی به دین، انسجام درونی و کارآیی برای تامین حجیت خط مشی های دولت است.
Various states have always found solutions to the questions faced by taking policies which determine the confident ways in which the political system encounter the perceived problems. The attribution of a state to a school of thought expresses itself in the two elements of ‘political structure’ and ‘decision-making system’. Accordingly، Islamic states، claiming to attribute themselves to the foundation of primordial religion of Islam، have to organize their political structure، decision-making system as well as their policies according to the wills of the divine Legislator. The present research work، focusing its attention on the concept of the authority of the Islamic state’s policies، seek to find an answer to the question that what constituents an Islamic government should have in order to be considered as authority in view of the Islamic Law and the Twelver (Imamiyyah) jurisprudential foundations and principles. To arrive at the answer، Shahid Sayyed Muhammad BÁqir al-Ñadr’s views and opinions have been explored، drawing upon the library research method in collecting data and offering jurisprudential arguments for their analysis. The findings of the research provide us with the three constituents: citing documentary evidence in support of religious doctrines based on independent reasoning (judgements)، internal cohesion of general policies، and efficiency of general policies، to ensure the authority of the policies of the state in question.
ملخص الجهاز:
شهید صدر معتقد است چنانچه مجموعة احکامی که نتیجة اجتهاد مجتهد هستند، مجموعه‌ای هماهنگ و منسجم را تشکیل دهند که هیچگونه تنافر و تناقضی در میان عناصر آن مجموعه نیست، فرصتی ارزشمند و گرانبها در اختیار مجتهد قرار خواهد گرفت که در آن شأن مجتهد به عنوان استنباط‌کنندة احکام و شأن وی به عنوان کشف‌کنندة خط مشی عمومی بر یکدیگر منطبق شده است (همان، ص466) و هیچ ضرورتی، تخلف مجتهد از مجموعة اجتهادات خویش را مجاز نمی‌سازد، اما چنانچه این فرصت برای مجتهد دست نداد و اجتهادات وی، نقطة عزیمت مناسبی را فراهم نیاورد، به این معنا نیست که مجتهد باید از کشف خط مشی عمومی اسلامی دست بکشد و همچنین نمی‌تواند توجیهی باشد برای آنکه مجتهد، باور خود به یکپارچگی و انسجام واقعیت تشریع اسلامی را از دست بدهد.
طبعا در این فرض، همان فتوا یکی از دستمایه‌های وی برای کشف خط مشی اسلامی قرار خواهد گرفت و بنا بر ادلة حجیت قطع، حق عدول از آن فتوا را مادامی که قطع به آن دارد نخواهد داشت، اما در حالت دوم که فتاوای مجتهد، نتیجة یک فرآیند ظنی هستند؛ همچنانکه به تعبیر شهید صدر حداقل 95درصد فتاوا چنین هستند (صدر، 1424ق، ص461)؛ هرچند که این فتاوا بنا به ادلة حجیت ظنون معتبر، در حق شخص مجتهد، فعلی می‌باشند و می‌بایست در زندگی شخصی خود به آنها عمل کند، اما وقتی بناست به عنوان دستمایه‌هایی برای کشف خط مشی اسلامی واقع شوند، فتوای مجتهد حاکم، یک کاشف در عرض فتاوای سایر مجتهدین خواهد بود.
(
, 
, 
)
