خلاصة:
علمای شیعه از دیرباز نسبت به حفظ احادیث معصومین(ع) و نگارش آن ها اهتمام می ورزیدند و در انتقال معارف اهل بیت(ع) به نسل های بعد، کوششی وافر داشتند. جوامع حدیثی و کتب مدونه قدمای علما درباره موضوعات گوناگون نیز وام دار کتب پیشین خود هستند؛ کتبی که در طول تاریخ از بین رفتند، اما اندک آثارشان را در همین کتاب ها می توان یافت.شیخ طوسی _ که حلقه رابط بین متقدمان و متاخران به شمار می رود _ به بسیاری از این کتب دسترسی داشته است که با مراجعه به کتاب الفهرست ایشان می توان نام کتاب های بسیاری را یافت که وی مطالعه کرده و در آثار خود از تعداد زیادی از آن ها بهره برده است. شیخ طوسی در کتاب الغیبه للحجه از کتب بسیاری استفاده کرده است که در نوشتار پیش رو برآنیم منابعی که شیخ در باب «علائم ظهور» کتاب یادشده از آن ها استفاده بیشتری برده را بررسی کنیم.
ملخص الجهاز:
"(حلی، 1411: 184) از سوی دیگر، شخصی که از او در صدر روایات بعدی نام برده شده را نیز نمیتوان عمرو قرقاره _ جد یعقوب بن نعیم _ معرفی کرد؛ زیرا از طرفی طبق نقل نجاشی و دیگران، یعقوب بن نعیم از اصحاب امام رضا( به شمار میآید (نجاشی، 1365: 449) که در سال 203 هجری به شهادت رسید (کلینی، 1407: ج1، 486) و سن یعقوب بن نعیم به حدی است که از ایشان روایت نقل کند و از طرفی دیگر، بر اساس نقل شیخ، قرقاره از کسانی نقل میکند که در طبقه یعقوب بن نعیم هستند و نقل از آنها برای جد یعقوب یا غیرممکن است یا بعید به نظر میرسد؛ مانند محمد بن خلف حدادی که ابنحجر عسقلانی در تهذیب التهذیب درباره تاریخ وفات وی نوشته است: محمد بن خلف الحدادی ...
اما آیتالله خویی پس از نقل عبارات نجاشی، ابنداوود، علامه و دیگران در بزرگی و وثاقت یعقوب بن نعیم، صحت انتساب عبارات نجاشی به وی را مورد تردید قرار داده و در کلمات دیگران خدشه وارد کرده و مینویسد: أقول: الظاهر أن جمیع هؤلاء استندوا فیما ذکروه إلی نسخة ابن طاوس، و هذه الترجمة غیر موجودة فی بقیة نسخ النجاشی حتی النسخة الموجودة عندنا المصححة علی نسخة صحیحة قریبة من عصر النجاشی؛ (خویی، بیتا: ج20، 146) میگویم: ظاهرا تمام آنان (کسانی که مانند نجاشی وی را از بزرگان اصحاب و ثقه معرفی کردهاند) در مطلبی که ذکر نمودهاند به نسخه [رجال نجاشی نزد] ابنطاوس استناد کردهاند؛ ولی این ترجمه در بقیه نسخههای [رجال] نجاشی موجود نیست، حتی در نسخهای که نزد ماست و بر طبق نسخه صحیحی که [زمانش] نزدیک به عصر نجاشی است، تصحیح شده است."