خلاصة:
ادبیّات تطبیقی در سالهای اخیر، بسیار مورد توجّه محافل علمی و دانشگاهی ایران بوده است. این رویکرد، به ویژه در پژوهشهای حوزة فارسی - عربی از اهتمام بیشتری برخوردار است؛ نشر مجلّهها، برگزاری همایشها و نگارش کتابهای گوناگون که در این زمینه حاصل شده است، مؤیّد این نکته است. البتّه، همة این تلاشها نیازمند نقد و بررسی است تا علاوه بر کمیّتگرایی به کیفیّت دستاوردها نیز توجّه شود. نوشتة حاضر، با هدف بررسی کتاب الأدب المقارن دراسة نظریّة وتطبیقیّة اثر خلیل پروینی بر آن است تا ضمن معرّفی اثر، به مواضع قوّت و ضعف آن اشاره نماید. به همین سبب، نگارنده، کتاب را از دو منظر شکلی و محتوایی مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد، کتاب حاضر از لحاظ شکلی در سطح مطلوبی قرار گرفته است و از لحاظ فنّی و محتوایی، ضمن برخورداری از امتیازات لازم، در برخی موارد، به ویژه در بخش تطبیق، نیازمند بازنگری در چاپهای بعدی است.
ملخص الجهاز:
بر همین مبنا، نوشتۀ پیش رو تلاشی است در معرفی کاری ارزنده که به عنـوان الأب المقـارن (دراسـات نظریـة وتطبیقیة ) صورت گرفته است و در آن ، بر آنیم تا ابتدا بحثی را دربارة ادبیات تطبیقـی و سـیر تکـاملی آن بحث در حوزة زبان فارسی و عربی ارائه دهیم سپس مباحثی را دربارة کتاب مـورد نظـر، مطـرح کـرده ، اوج و حضیض آن را به قدر امکان این قلـم و مبتنـی بـر دیـدگاه صـاحب نظـران بیـان کنـیم ؛ لـذا بـرای سهولت امر ابتدا تصویری کلی از کتاب میآید سپس با نگرش در شکل و محتوای آن ، بحث را تـداوم خواهیم بخشید؛ بدین ترتیب که ویژگیهای شـکلی و فنـی اثـر را طـرح و ارزیـابی کـرده و چنـد نکتـۀ چالش برانگیز ازجمله دربارة مقدمۀ اثر، برخی تعابیر و حکم ها دربـارة ادبیـات تطبیقـی و قسـمت عملـی کتاب مباحثی را فراروی خوانندگان این سطور قرار خواهیم داد.
به عنوان نمونه در صفحۀ ٨٥ ذیـل عنـوان «نظریـة الأدب الإسـلامی المقـارن » مقدمه ای ذکر میشود که شاید بتوان بـا تسـامح عنـوان «مقدمـه » را در ایـن قسـمت از کتـاب ، همچـون مقدمه هایی که در صفحۀ ١٨٣ و ١٩٢ و ٢٠٩ موجود اسـت پـذیرفت ، امـا طـرح مسـائلی بسـیار کلـی در پاراگراف دوم این بحث که کاملا یک بازگشت به مسائل عمومی و بنیـادین در بحـث ادبیـات تطبیقـی است و اتفاقا نویسنده در باب اول ، به صورت مبسوط دربارة آن ، داد سخن داده است بـه نظـر نامناسـب میآید؛ عباراتی از این دست : - فدراسة ومقارنة آداب الأمم مع بعضها البعض علی مستوی التراث العالمی له غایة الاهمیة .