خلاصة:
1 رضا موسوی انتخابات در هر کشوری آزمون بزرگ مشروعیت نظام حاکم به شمار میرود؛ از این رو حضور مردم و میزان آرای ریخته شده به صندوق ها، صرف نظر از اینکه چه فرد یا گروهی، انتخاب شوند، بر بالندگی و پویایی فضای سیاسی جامعه میافزاید و توانایی حکومت در پذیرش و هضم جریان های سیاسی مختلف را میرساند که موید اقتدار آن است . از سوی دیگر، مشارکت مردم در انتخابات موضوع مطالعه علوم مختلف همچون علوم سیاسی، روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی قرار دارد. هرچند برآیند کلی این مطالعات در چند دهه اخیر به نتایج و آرای کم و بیش متفاوت منتهی شده و ارائه صورت بندی منسجم از این پدیده اجتماعی را دشوار ساخته است ؛ لیکن دیدگاه ها و نظریه های عرضه شده در هر یک از حوزه های مطالعاتی میتواند رهنمونی در پدیدارشناسی آن به شمار آید. با توجه به اینکه به یمن استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران ، هر سال با برگزاری انتخابات مختلف در سراسر کشور مواجه میباشیم ، مطالعه علمی و نظام مند این پدیده برای تحلیل رفتار انتخاباتی شرکت کنندگان در آن و شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامه ریزی انتخاباتی ضروری به نظر میرسد. این مقاله تلاش دارد با بررسی و مطالعه دیدگاه های یادشده به این مهم یاری رساند.
ملخص الجهاز:
"بنابراین ، مشارکت دارای پیامدهای دوسویه است ؛ زیرا در یک معنا، عدم مشارکت و انفعال به این مفهوم است که دولت از منابعی بالقوه که باید در خدمت آن قرار گیرد، بینصیب میشود و از سوی دیگر، مشارکت زمانی مؤثر واقع میشود که تغییراتی بنیانی در اندیشه و عمل به وجود آید؛ از این رو، ایده های مربوط به مشارکت یک نقطه مشترک دارند و آن بها دادن به نقش و نظر مردم در تصمیم گیریهـای سیاسـی و دسترسـی آنهـا بـه منـافع قـدرت اسـت .
بر اساس این نظریه ، هر چند احزاب ، جایگاهی ویـژه در گـرایش های سیاسی مردم دارند، تبلیغات انتخاباتی تأثیر چندانی بر تغییر گرایش مردم نخواهند گذاشت ، زیرا مردم پیش از انتخابات دارای علقه هایی عاطفی با احزاب مورد علاقه خود هستند و از این رو، هر نامزدی از سوی حزب محبوبشان معرفی شود، به همان رأی میدهند (رضوانی، ١٣٨٦، ص ١٥٢).
به طور کلی، بر اساس این نظریه هر چند احزاب جایگاهی ویژه دارند اما تبلیغات انتخاباتی چندان تأثیری در تغییر گرایش های مردم نـدارد، چـرا کـه مـردم پیش از انتخابات دارای علقه هایی عاطفی با احزاب مورد علاقه شان میباشند، در نتیجه هر کاندیـدایی کـه از سـوی حزب محبوب معرفی شود، طرفداران به آن رأی خواهند داد و اساسا خواسته حزب ، خواسته رأیدهنده نیـز اسـت .
از سوی دیگر، از میان چهار نظریه ارائه شده به نظر میرسد نظریه انتخاب عقلانی صـلاحیت لازم را در تحلیـل رفتار انتخاباتی مردم در دهه اخیر نظام جمهوری اسلامی ایران دارا باشد، چرا که مؤلفه ها و شاخصه هـایی کـه ایـن نظریه ارائه میدهد، در انتخابات سال های اخیر ایران کاملا محسوس بوده و نقش بسیار حائز اهمیتـی را ایفـا کـرده است ."