خلاصة:
کوفه در قرن دوم و سوم، یکی از مهم ترین مراکز علمی شیعه بود که توانست در حوزه های گوناگون علوم، به ویژه علوم حدیث، مرجعیت یابد. روایت، نقل و کتابت حدیث و نیز آموزش و تعلیم و تعلم احادیث اهل بیت علیهم السلام در کوفه سبب شد میراث باارزشی از احادیث ثبت و ضبط شود و از کوفه به مراکز و نقاط دیگر شیعی انتشار یابد. اهمیت انتقال احادیث کوفیان به نقاط دیگر و تاثیر آن بر گسترش و پیشرفت تشیع سبب شده است در منابع حدیثی و تراجم نگاری، از برخی محدثان به عنوان نخستین کسانی یاد شود که حدیث کوفیان را منتقل کرده اند. برای نمونه، اصحاب امامیه «ابراهیم بن هاشم» را نخستین کسی دانسته اند که احادیث کوفیان را در قم منتشر کرد. اما با بررسی دقیق منابع، به نظر می رسد نمی توان وی را نخستین انتشاردهنده احادیث کوفیان در قم دانست و پیش از او افراد دیگری این احادیث را به قم منتقل و آن را انتشار داده بودند. این نوشته با بررسی شواهد تاریخی و حدیثی، تاملی بر این نقل مشهور اصحاب امامیه درباره ابراهیم بن هاشم دارد.
ملخص الجهاز:
"بنابراین، بعید نیست که با این استدلال، بتوان نقش مهمی برای ابراهیمبن هاشم در نشر کتب و منابع حدیثی کوفیان در قم قایل شد؛ اما اینکه وی نخستین نشردهندة احادیث کوفیان در قم باشد همچنان در هالهای از ابهام است؛ زیرا اگر عبارت نجاشی را با توجه به مطالب مزبور بخواهیم به انتشار منابع مکتوب کوفیان تفسیر کنیم همین تفسیر دربارة روایات حسینبن سعید نیز وجود دارد که در این صورت، نتیجه این خواهد شد که با این استدلال نیز حسینبن سعید و برادرش حسن در انتقال میراث مکتوب حدیثی کوفه بر ابراهیمبن هاشم تقدم دارند؛ به سبب آنکه برخی از کسانی که حسینبن سعید از آنان روایت کرده صاحب کتاب بودهاند و علیالقاعده حسینبن سعید از کتاب آنان استفاده کرده است؛ چنانکه حمادبن عیسی، که از مشایخ حسینبن سعید بوده و حسین 259 روایت از او نقل کرده است (خوئی، 1413ق، ج 6، ص 269)، کتابالزکاة و کتاب الصلاة داشته (نجاشی، 1416ق، ص 142)، یا نضربن سوید صیرفی کوفی نیز که از مشایخ حسینبن سعید بوده، کتابهایی داشته که کتاب النوادر از آن جمله است (خوئی، 1413ق، ج 20، ص 166)."