خلاصة:
ذهبیه، سلسله صوفیانه شیعی بود که در تمامی دوران حکمرانی صفویان در ایران حضور داشت و در عرصه های اجتماعی – سیاسی ایفای نقش کرد. این طریقت نسبت به دیگر سلسله های صوفیانه عصر صفوی اعم از شیعه و سنی، در طول حیات خویش، فراز و فرود کمتری داشته است. با این وجود روابط آنان با دولت صفوی، تحت تاثیر شرایط سیاسی و مذهبی جامعه ایران عصر صفوی را می توان به سه دوره متمایز تقسیم کرد. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای و استفاده از متون اصلی تاریخی و طریقتی در پی پاسخ برای این پرسش است که فعالیت های سیاسی- اجتماعی طریقت ذهبیه و تعامل آن با شاهان صفویه چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که می بایست دلایل تمایز این سلسله با سلسله های صوفیانه دیگر را در 1- نزدیکی و قرابت سلسله صفوی با ذهبیه 2- تلاش ذهبیه در جهت حفظ و تثبیت حکومت صفوی3- تلاش در جهت احیاء صبغه صوفیانه دولت صفوی و نپذیرفتن مقامات دیوانی و درباری و در نهایت4 - سلوک عرفانی معتدل از جمله دلایل تمایز این سلسله با طریقت های دیگر بود.
ملخص الجهاز:
"(pp1025-1027 از این رو فرق شیعی صوفیه موجود در آن برهه تاریخی یعنی نعمت اللهیه ، نوربخشیه و ذهبیه که ذیل گفتمان اندیشه های صوفیانه به نحو اعم قرار میگرفتند، در روند تغییر گفتمان مذهبی ایران عصر صفوی به مانند صفویه مثمر ثمر بودند و ایفای نقش کردند و با صفویان در این مورد همکاری نزدیک داشتند (مدرسی چهاردهی، ١٣٤٨: ١٧٠).
٩٣٨ق ) قطب بیست و چهارم ذهبیه که دوران زعامتش مصادف با سلطنت شاه اسماعیل اول بود، در بحبوحه اختلافات شیعه و سنی میان دو دولت که در پی رسمیت یافتن تشیع در ایران آغاز شده بود: «بر خلاف دو تن از اقطاب قبل از خویش که در خود بسته و به کنج انزوا نشسته بودند، پرده انداخت و خانقاه را در بگشود و در مجالس وعظ و تذکیر خویش فضائل مولی الموالی حضرت علی (ع ) را برملا میشمرد و با احصاء فضائل بیانتها سخن و منبر خویشتن را میآراست » (خاوری، ١٣٦٢: ٣١٢).
قطب الدین نیریزی، علیرغم اینکه هم از شاه صفوی و هم از علماء، بسیار بیمهری دیده بود، اما عملکرد او در این سال ها، نشان از دلبستگی به تشیع و حکومت شیعی صفوی دارد و به منظور حفظ این دولت و به تبع آن اساس تشیع ، اقدام به نوشتن نامه ای به شاه سلطان حسین و دیگر شاهزاده های صفوی کرده و در آن اشاره میکند: «..."
(
, 
, 
)
