خلاصة:
در گزارههاى اخلاق اسلامى، احکام اخلاقى بر مطلوبیّت موضوعات خود و ارتباط مثبت یا منفى آنها با سعادت انسانى دلالت دارند ولى در گزارههاى اخلاقىِ موجود در آیات قرآن و روایات، کمتر از این دست مفاهیم استفاده شده است. در این پژوهش «مطلوبیّت» به عنوان یکی از شاخصه های مهم گزارههاى اخلاق اسلامى شناخته شده و دلایل زیر را برای اثبات این ادعا شمرده ایم: «اشتمال بر امور مقرِّب یا مبعِّد نسبت به هدف نهایى»، «اشتمال بر امر یا نهى»، «حکایت از حُبّ و بُغض»، «اشتمال بر گزارش سیرهى عملى اولیاء دین»، «اشتمال بر وعدهى پاداش و یا کیفر»، «اشتمال بر الگوهاى مثبت و منفى»، «اشتمال بر تحسین یا تقبیح برخى از صفات و اعمال»، «اظهار نگرانى از برخى صفات و اعمال»، «تعلّق وجوب و یا حرمت به برخى از اعمال».
ملخص الجهاز:
ويژگيها و شاخص هاي گزاره هاي اخلاقي در قرآن کريم و روايات محمدجعفر صدري محمود رجبي چکيده در گزاره هاي اخلاق اسلامي، احکام اخلاقي بر مطلوبيت موضوعات خود و ارتباط مثبت يا منفـي آن ها با سعادت انساني دلالت دارند ولي در گزاره هاي اخلاقي موجود در آيات قـرآن و روايـات ، کم تر از اين دست مفاهيم استفاده شده است .
برخـي بـا منحصـر دانسـتن مصـاديق اين دو عنوان به کارهاي اختياري و اعمال و صفات انسـاني، دامنـۀ علـم اخـلاق را محـدود ميکند که البته ممکن است درست هم باشد؛ ولي ما معتقديم اينجا ميتـوان مـلاک را همـان اطلاق عنوان «ارزش » و «عامل سـعادت » دانسـت و آن را بـه ارزش هـا و عوامـل اختيـاري محدود نکرد؛ براين اساس ، موضوع علم اخلاق ، به ويژه علم اخلاق اسلامي ميتواند هرچيـز ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ١ .
۱ ـ براساس تعريفمان از علم اخلاق ، يعني دانشي اسـت کـه از ارزش هـاي اخلاقـي و عوامل سعادت و شقاوت انسان بحث ميکند، ميتـوان گفـت ايـن دو عنـوان بـا ظرفيـت و جامعيتي که دارند، در محور عوامل انساني در حيطۀ اختيار، شامل الف ) شناخت ارزش هـاي اخلاقي ب ) شناخت علل پيدايش ارزش هاي اخلاقي ج ) شناخت آثـار سـازندٔە ارزش هـاي مثبت و پيامدهاي مخرب جنبه هاي منفـي، د) شـناخت راهکارهـاي اکتسـاب ، محافظـت و تقويت ارزش هاي مثبت و درمان و پيشگيري از ابتلا بـه امـور منفـي ميشـود؛ و در محـور عوامل انساني بيرون از اختيار و نيز عوامل غيرانساني به ترتيب شـامل اعمـال اوليـاي ديـن و افراد معمولي و عوامل الهي، ماوراءالطبيعي و طبيعي است .