خلاصة:
قرابادین یا علم به ماهیّت ، خواص و ترکیب داروها جزء سودمندترین کتاب های
پزشکی سنّتی در رشته داروسازی است. یکی از آن ها قرابادین نوشته بدرالدّین
محمّد بن بهرام بن محمّد قلانسی سمرقندی از پزشکان نامی سمرقند است که
در تاریخ زندگی او سخن واحدی وجود ندارد. از این کتاب در ایران پانزده نسخه
خطّی وجود دارد که کهن ترین نسخه آن به تاریخ 857 ق متعلّق به کتابخانه
وزیری یزد است و در 49 باب و به زبان عربی نوشته شده است.
ملخص الجهاز:
"نیز فهرست نگار کتابخانۀ آستان قدس رضوی در توضیح آن نوشته است :» کتابی است در بیان ادویۀ مرکبه و ذکر کیفییت ابدال ادویه و اوزان و مکائیل و مطالب عملی نظیر: احراق و تحمیص و غسل و قلی و تصویل و استخراج ادهان و تفسیر اسامی یونانی ادویه و معرفت زمان رسیدن معجونات و ایارجات و غیرها وزمان سرآمدن قوت های آن ها از تألیفات بدرالدین القلانسی که به لحاظ این که اکثر کتب قرابادین را خالی از مطالب مذکوره می دیده آن را بر اساس ملتقات خود...
فی ذکر الخواص بنابر مندرجات کتاب فهرستگان نسخه های خطی ایران ، تنها نسخه های کتابخانه های وزیری یزد )٨٥٧ق (و گوهر شاد مشهد )٨٨١ق ( در ایران مربوط به سدٔە نهم است و دیگر نسخه ها از آن سده های ده به بعد است ) بنگرید:درایتی ،ج ٢٥ : ٨٤-٨٢(که جمعا چ هارده نسخه می شود و یک نسخه هم در کتابخانۀ مدرسۀ فاضلیه ) اوکتایی :٢٣٩(است و بنا بر فهرست بانک میراث اسلام در مؤسسۀ الجواد، تعداد ده نسخه در کتابخانه های زیر وجود دارد: ظاهریۀ سوریه ،ش ٧٨٧٨طب ؛خزانۀ ملکیۀ رباط ،ش ٩١٢٢طب ؛ مرادیۀ ترکیه ، ش ٢٨٣٤؛ دانشگاه لس آنجلس ، ش ٤٧م ؛ متحف عراقی ش ١١٢/١ ،١١٥٨٠ و ١١٤٤٩؛ خزانۀ مفتی در اسلام آباد،ش ٥٢٨؛ بانکی پور خدابخش هند، ش ٢٢٠٠؛ اوقاف عامۀ عراق ، ش ٥٦٨/١ که نسخۀ ملکیۀ رباط ازآن سال ٧١٧ق و نسخۀ ظاهریه از آن ٨٣٥ ق است ) درایتی ، گفتگوی شفاهی ،١٣٩٥/٦/٥( ونیز نسخه هایی در کتابخانه های زیر وجود دارد: برلین ،ش ٦٤٣٨؛ریو،ش ٧٩٦؛ پاریس ٣: ٢٩٤٦) دانش پژوه ، نسخه های خطی ٣: ٣٣٨( که بر روی هم ٢٨ نسخه تاکنون در ایران و جهان شناخته شده است ونسخۀ رباط از همه کهن تراست ."