خلاصة:
در کشورهای جهان سوم وجود دوگانگیهای منطقهای به دلایل متعدد مسیر توسعهیافتگی آنها را با چالش مواجه ساخته است. توسعه نامتوازن به مرورزمان باعث عدم ثبات و پایداری امنیت میشود. بنابراین اولین گام در برنامهریزی توسعه منطقهای شناسایی وضع موجود مناطق و تجزیه وتحلیل بخشهای مختلف اقتصادی، کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی آن است. رتبهبندی سطوح مناطق از مواهب توسعه به شمار میرود. لذا هدف این پژوهش سنجش میزان شاخصهای توسعه در استانهای مرزی کشور در راستای امنیت پایدار است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. دادههای پژوهش 90 شاخص مختلف که از سالنامه آماری مرکز آمار ایران استخراج گردیده است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات نیز از روش سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل ویکور که یکی از روشهای تصمیمگیری چند معیاره میباشد استفاده شده است. برای مشخص کردن جایگاه هریک از استانهای مرزی مورد مطالعه از روش ویکور نشان داد که استان مازندران با احتساب کمترین میزان ویکور محاسبه شده (0.195687Qi:) در جایگاه نخست و به ترتیب استان خراسان رضوی با میزان ویکور (0.499897Qi:)) در جایگاه دوم و درنهایت استان خوزستان با میزان ویکور (0.75235Qi:) در جایگاه سوم قرارگرفته است. درنهایت استانهای مرزی در سه طیف به ترتیب مطلوب، نیمه مطلوب و نامطلوب طیفبندی شدهاند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که درمجموع دو استان مرزی که به ترتیب استانهای خراسان شمالی و مازندران در طیف اول با ویژگی مطلوب قرارگرفتهاند. همچنین از 16 استان مرزی مورد مطالعه هفت استان دیگر نیز شامل استانهای خوزستان، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، آذربایجان غربی، هرمزگان، گلستان و گیلان در طیف نیمه مطلوب قرارگرفتهاند درنهایت هفت استان باقیمانده دیگر نیز که شامل استانهای: سیستان و بلوچستان، بوشهر، کردستان، خراسان جنوبی، ایلام، اردبیل، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان در طیف نامطلوب که نمایشدهنده وضعیت بد این شاخصها در سطح استان میباشد قرارگرفتهاند.
ملخص الجهاز:
"همچنین از ١٦ استان مرزی مورد مطالعـه هفـت اسـتان دیگـر نیـز شـامل اسـتان هـای خوزسـتان ، آذربایجان شرقی، کرمانشاه ، آذربایجان غربی، هرمزگان ، گلستان و گیلان در طیف نیمه مطلوب قرارگرفته اند درنهایت هفـت استان باقیمانده دیگر نیز که شامل استان های: سیستان و بلوچستان ، بوشهر، کردستان ، خراسان جنوبی، ایلام ، اردبیـل ، خراسـان شمالی، سیستان و بلوچسـتان در طیـف نـامطلوب کـه نمـایش دهنـده وضـعیت بـد ایـن شـاخص هـا در سـطح اسـتان مـیباشـد قرارگرفته اند.
مناطق مرزی به علت مجـاورت با کشورهای خارجی و شرایط جغرافیایی و سیاسی حاکم بر آن هـا، ویژگـیهـای خاصـی دارند و چنانچه این ویژگیهای مورد توجه قرار نگیرد، تأثیراتی منفـی بـر رونـد توسـعه و امنیت این مناطق خواهد گذاشت و به عنوان تهدیدی در برابر توسعه عمـل خواهـد کـرد؛ اما اگر موردتوجه قرار گیرد و در فرایند برنامه ریزی توسعه و آمـایش آن منـاطق بـه کـار گرفته شود، اثرهای مثبتی از خود به جای میگذارد و تهدید را به فرصت تبدیل مـینمایـد (مختاری هشی و همکاران ،١٣٩٣: ٢٣٧).
جدول شماره ١: ساختار مدل ویکور (به تصویر صفحه مراجعه شود) 1-Compromise solution 2-Feasible Solution 3-Mutual Concession بحث و یافته ها همان طور که در بالا نیز اشاره شده است برای مشخص کردن جایگاه هریک از اسـتان هـای مرزی مورد مطالعه از روش ویکور که یکی از مهم ترین روش های تصمیم گیری چندمعیاره است استفاده شده است .
٥) حاتمی نژاد، حسین ؛ ابوبکری، طاهر؛ احمـدی، افسـانه ؛ نایـب زاده ، فرشـته (١٣٩١) سـنجش درجه توسعه یافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران (مطالعـه مـوردی: شـمال غـرب کشـور، شهرستان های جنوبی استان آذربایجان غربی)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شـهری، سـال ٢، شماره ٦، پاییز ١٣٩٠، صص ."