خلاصة:
کتاب تاریخ فیروزشاهی تألیف ضیاءالدین مؤیدالملک برنی، یکی از مهمترین متون تاریخنگاری در حوزه تاریخ مسلمانان در هند است. این اثر، افزون بر بررسی مسائل سیاسی سلاطین مسلمان دهلی تا عصر مؤلف، مسائل اجتماعی و اقتصادی جامعه را نیز در بردارد. بررسی مسائل اجتماعی و اقتصادی مردم از آنجا اهمیت مییابد که علاوه بر مهم بودن نقش آنان در مسیر تاریخ، مؤلفی درباری دست به چنین کاری زده باشد. این نوشتار میکوشد از خلال اشارات مستقیم و غیرمستقیم برنی بهطور اکتشافی، به دیدگاههای اجتماعی وی دست یابد. در بررسی تأثیر بینش اجتماعی ضیاءالدین برنی بر تاریخنگاری او فرض بر این است: بینش اجتماعی ضیاءالدین برنی سبب رویکرد جدی مؤلف به مسائل اجتماعی در جهت راهنمایی حکام و شاهان عصر برای اصلاح جامعه بوده است. در این مقاله ضمن آشنایی با زندگینامه و موارد موردنظر مؤلف در باب مسائل اجتماعی و اقتصادی، به نظرات وی در باب عوامل مؤثر در تغییرات اجتماعی پی برده میشود.
ملخص الجهاز:
برخـی از محققان به بررسی این گونه عنایت داشته اند(از جمله ملایی توانی ، ١٣٩٠)، امـا تبیـین حـوزة گونۀ مذکور از تاریخ نگاری ، ویژگـی هـا و دسـتاوردهای آن و حتـی توجـه بـه رابطـه میـان حکومت ها و نگارش تـاریخ در آن حـوزه در حیطـه مطالعـاتی ایـن نوشـته نیسـت .
می توان فرض کرد، برنی با وجود نگاشتن تاریخ رسـمی تغلـق شـاهیان بـه سـبب داشـتن رویکرد اجتماعی ، در کنار توجه به مسائل دربار، تاریخ و سیاست های آن ، وضـعیت رعایـا را نیز به تصویر کشیده است .
در نقـد این اثر، مقاله ای به زبان انگلیسی توسط حسن برنی نگاشته شده که با قیاس دیـدگاه برنـی و ابن خلدون در حوزه ی اجتماعی ، بینش وی را به عنوان مورخ دربـاری متقـدم مـورد سـتایش قرار داده است (٩٠ ,١٩٣٨ ,barany).
نـدیم و مشـاورِ سـلطان بـودن ، خـدمت بـه سـلاطین ، تهمـت دخالت در امور حکومت ازجمله جانشینی و وابستگی اقتصادی به دربار و دریافت مواجـب از آنان نشان می دهد که وی آثار خود را در حوزه تاریخ نگاری رسـمی نگاشـته اسـت ، امـا علت تمایز وی با دیگران در چیست ؟ کتاب تاریخ فیروزشاهی تألیف ضیاءالدین مؤیدالملک برنی ، یکـی از مهـم تـرین متـون تاریخ نگاری هند در عصر اسلامی است که به زبان فارسی نگاشـته شـده اسـت .
ایـن امـر حرکـت در حـوزه تاریخ نگاری سیاسی و رسمی به شمار می آید تـا ازُ بعـد صـرفاً سیاسـی برهـد و بـا رویکـرد اجتماعی ، در کنار توجه به مسائل دربار و سیاست های آن ، وضعیت رعایا را نیـز بـه تصـویر کشد.