چهره دوگانه ژانوس؛ «پارمنیدس»: نقد یا اصلاح بدفهمی؟ مقالة

نخستین پرسش پارمنیدس قبل از طرح نقدها این است که آیا سقراط برای تمامی چیزها، چه آدمی و اشیاء و حتی چیزهای پست قائل به مثل است یا خیر؟ سقراط جوان برای پذیرش صورت آدمی و اشیاء محسوس در تردید است و به‌کلی از پذیرش صورت برای چیزهای پست سرباز می‌زند که با مخالفت پارمنیدس مواجه می‌شود؛ اما چرا پارمنیدس با وی مخالف بوده و او را خام می‌داند؟ به نظر من در این بخش افلاطون از زبان پارمنیدس نقدی بر کسانی می‌کند که بدون شناختی عمیق از نظریه‌ مثل آن را رد کرده و خام و فاقد درک فلسفی لازم‌اند و همین خامی منجر به کج‌فهمی نظریه‌ وی شده است: «سقراط، تو هنوز در عنفوان جوانی هستی و فلسفه هنوز چنانکه باید بر تو چیره نشده است. مسئله‌ دیگر این است که اشیاء مفرد چگونه از ایده بهره‌ورند و ایده چگونه ممکن است در اشیاء مفرد متعدد حاضر باشد بی‌آنکه وحدتش از میان برود؟ «آیا به عقیده‌ تو کل ایده که واحد است، در هر یک از افراد چیزهای کثیر وجود دارد و در آن‌ها حاضر است؟ اگر ایده که واحد است، در چیزهای بسیاری که جدا از یکدیگرند کلا و تماما وجود داشته باشد، آیا در آن صورت ایده ناچار از خود جدا نمی‌شود؟» سقراط جوان اینجا برای پاسخ‌گویی و تبیین این مسئله سعی می‌کند با آوردن مثال خورشید که در همه‌جا حضور داشته اما واحد است پاسخی درخور به پرسش پارمنیدس بدهد اما با مثال چادر از طرف وی روبه‌رو شده و کمی بعدتر سعی می‌کند که به‌صورت صحیح‌تری به تشریح چگونگی بهره‌وری بپردازد: «ایده‌ها نمونه‌هایی‌اند که در عالم هستی وجود دارند و چیزهای دیگر به آن‌ها شبیه‌اند و تصویرهای آن‌ها می‌باشند و وقتی که می‌گوییم چیزها از ایده‌ها بهره دارند، مرادمان این است که چیزها تصاویر ایده‌ها هستند.