خلاصة:
جزیره حرارتی شهر یکی از بارزترین مضاهر آب و هوایی شهرنشینی در شهرهای امروزی است. افزایش دمای شهری به شدت باعث افزایش تقاضای برق برای تهویه هوای داخل ساختمانها، میزان غلظت هوا و افزایش انتشار آلودگیهای نیروگاه برق از جمله دی اکسید گوگرد، مونواکسید کربن، اکسید نیتروژن و ذرات معلق میشود. بدین ترتیب تحلیل و درک پویایی حرارت شهری و شناسایی ارتباط آن با تغییرات منشاء انسانی برای مدلسازی، پیشبینی تغییرات محیطی و نهایتا سیاستگذاری شهری الزامی به نظر میرسد. بنابراین هدف پژوهش حاضر برآورد فضایی- زمانی جزیره حرارتی مناطق بیست و دوگانهی شهر تهران بین سالهای 94-1382 در اثر تحولات توسعهی کالبدی شهر است. در فرآیند دستیابی به هدف مورد نظر تصاویر ماهوارهای بدون پوشش ابری و صاف کلانشهر تهران توسط ماهوارهی Landsat8 برای مرداد ماه سال 1394 و ماهوارهی Aster برای مرداد ماه سال 1382 تهیه شده است. این تصاویر از طریق الگوریتمهای طراحی شده و در محیط Envi به الگوهای فضایی جزیره حرارتی مناطق 22گانه شهر تهران تبدیل شده است. مقایسه و تحلیل الگوهای فضایی جزایر حرارتی در سیر زمانی 1394-1384 با استفاده از آزمون من- کندال نشان از 0.6 همبستگی فضایی داشته است، این بدان معناست که در 40% از سطح شهر تهران طی تقریبا یک دههی اخیر به دلایل اثرات توسعهی کالبدی شهر الگوی فضایی جزیره حرارتی تغییر یافته است. همچنین سایر نتایج نشان از کاهش کمینهی حرارت سطح (c̊ 3.67) و کاهش میانگین حرارت سطح (c̊ 0.47) طی یک دههی اخیر شهر تهران دارد. البته شایان ذکر است روند تحولات الگوی فضایی جزیره حرارتی که ناشی از تغییرات سیاستهای کالبدی- عملکردی و فعالیتهای انسانی است، در حوزهی غربی شهر بویژه در مناطق 5 ، 22 و قسمت شرقی منطقهی 21 بیشترین تحولات را به خود اختصاص دادهاند.
ملخص الجهاز:
کاهش پوشش گیاهی تعادل حرارت را تحت تاثیر قرار داده و منجر به افزایش دمای سطح زمین شده و همچنین همزمان با آن روند مخالف با میزان تعرق و تبخیر اتفاق میافتد ( Meng et;٢٠٠٠,Collatz et al;١٩٨٢,Shukla and Mintz ٢٠١١,Zhou et al;٢٠٠٩,al).
4 Urban Heat Island 5 Gartland جدول ١- ویژگیهای مؤثر شهری و برون شهری بر شکل گیری جزیره حرارتی و تعادل انرژی سطح زمین (ماخذ: ٢٠١٧,Rezaei Rad) تجارب جهانی در ارتباط با اثرات گرمایش شهری بر مصرف انرژی : مطالعات مختلفی در این حوزه و عنوان و ارزیابی تاثیرات جزیره حرارتی شهر بر میزان مصرف انرژی شهرها انجام شده است .
برآورد حرارت سطوح شهری (LSTM٦): 6 Land Surface Temperature Measurement کاربری و پوشش زمین (LU/LC) در مناطق مختلف میتوانند در برآورد و تخمین میزان دمای سطح زمین بکار گرفته شوند.
جهت تحلیل الگوی تغییرات فضایی- زمانی حرارت سطح کلانشهر تهران بین سالهای ٩٤-١٣٨٢ در اثر تحولات کالبدی شهری با کمک تصاویر ماهواره ای مختلف صورت گرفته است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٢- موقعیت نسبی مناطق ٢٢ گانه شهر تهران در محدوده مطالعاتی یافته های تحقیق : برآورد حرارت سطح با ASTER: جهت برآورد فضایی- زمانی الگوی تغییرات حرارت سطوح با استفاده از اطلاعات ماهواره ای Aster تصویر بدون پوشش ابری و صاف برای کلانشهر تهران در سپتامبر ٢٠٠٣ (اواخر مرداد ماه ١٣٨٢) استخراج شده است .
در ادامه شکل (٤) نقشه جزیره حرارتی مرداد سال ١٣٨٢ و نمودار پراکنش دما در سطح مناطق بیست و دوگانه ی شهر تهران نشان داده شده است .